Zathat Chuntei

Luke 2:8-12 Bawi Jesuh a chuah lio ah Roman empower siangpahrang cu Octavius Thurianus a si. BC 27- AD 14 tiang a tuan. A min taktak cu Gaius Octavius thurianus a si. Julia Caesar a thih khan an ram ah nawlngeihnak biatak tein a rak i cuh. A hnuah Marcus Atonius le Octavius kha an rak i do i Octavus nih a rak tei caah siangpahrang a rak tuannak kha a si. Cu ruangah Caesar Octavius an rak ti. Caesar ti cu tulio President kan timi bantuk hi a si. An ram siangphrang poah nih Caesar min hi an rak i bunh dihmi a si. New king Jame nihcun Caesar Octavius nih siangpahrang a tuan le cangka   milu relnak (register) a tuah a ti. Asinain King Jame ah cun ngunkhuai (tax) laknak a tuah a ti. Asinain tax an lak tikah sifak pawl cu an la hna lo. Cucaah Tuukhal pawl kha an kal lonak a si. Anmah pawl cu sifak ah a ruahmi an si. Cu lioah vanmi hna nih tuukhal pawl sinah an lang i tuukhal pawl nih an tih tuk hna. Cu tikah vanmi pawl nih “Tih hlah u, nan caah thawngtha he kan ra. Tuzan hrimhrim ah na...

Lk. 2:12, Isaiah 7:14, Efasa 4:30 Hmelhchunnak biafang hi Bible ah voi 160 kan hmuh. Greek in “Sticma” an ti. Hlan ah sal pawl hi an cal ah sal an si hmelhchunnak an tuah hna. Cucaah an sal sinak cu thuhkhawh a si lo. Cun an hnakhawh an vih hna. Mah pawl kha cu an pu le nawl ngaih ding lawng a tang. Cu bantukin Paul zong kha Khrih ruangah hremnak phunphun a rak tur i a tak chungah an hremnak hmape tampi a rak um. Cucu “Jesuh sal kan sinak hmelchunnak caah hma ka pu” a ti ve (Galati 6:17). Cu bantukin Luke nih “nan caah hmelhchunnak cu Jesuh a si” a timi sullam cu Pathian nih sualnak chungin a kan khamh cang tinak hmelhchunnak a si. Zei ruangah cu hmelhchunnak cu a kan pek kan ti ahcun, Eden dum ah Evi le Adam nih khan Pathian bia an ngaih lo caah minung cu Amah kut chuak in a sermi le a dawtmi si ko hmanh hna seh law, Pathian cu sualnak ngei lo, a thiangmi le a dingmi a si caah minung he umti khawh a rak si ti lo. Cucaah biachanhnak a rak tuah i Eden dum in thawl an rak si. Cu tikah ...

Minung nih vawlei cantawite kan nun chungah kan herhmi le kaltak awk a tha lomi thil pakhat cu chungkhar hi a si. Cu chungkhar cu vawlei ah kanmah lawng a ummi kan si lo caah mibu nuntinak he aa pehtlaimi a si. Cucaah chungkhar kan dirhmi cu ram le miphun ca tiangin innkil lung bantuk a si. Cucu Pathian nih siter a kan duhmi zong a si. Abraham zong kha Israel miphun caah a chungkar cu innkil lung bantuk an si. Cucaah zei dang tuaktan loin nupithit le va ngeih cu thil fawite a si ko. Sihmanhsehlaw Pathian nih si hna seh ti a kan duhpiakmi chungkhar si cu a har ko. Fa pakhat kan ngeih ahcun a nih nu a nih pa ti cu kan si ko lai. Asinain nutling patling si cu a har. Cucaah Thomas Fuller nih “thitumhnak hi ihkhun pakhat i ke pali thluan in ihti lawng a si lo, sullam tampi a ngei” a ti. Daughlus Mac Arthur zong nih “chungkhar si khawh lonak in a fak deuhmi thil a um lo” a rak ti. Cucaah chungkhar kan thawknak aa hram hi biapi ngaimi a si. Chungkhar hramthawknak thate in kan tuaktan lo ahcun...

  Innchungkhar cu Mirang holh in Family an ti i Latin holh “Famulus” biafang in lakmi a si. Asullam cu “riantuanpiaktu” tinak a si.  Cheukhat nih cun “sal” ti zong in a letmi an um. Rom pawl nih Famulus an hmanning cu, an dihlak komh in inn pakhat chung i a ummi hna chimnak ah an rak hman. Vawlei cungah chungkhar kan hmuhning le kan huapterning hi aa dang cio. New Dictionary of Theology nih chimning ahcun chungkhar timi cu “thi a khatmi, hmun pakhat i a umtimi an si” a ti. Cu lengah “chungkhar i pacem hupphennak tangah ummi hna, sal le umnak a ngei lomi numei, ngahtah, nu chun tiangin a huap chih” a ti. Inn chungkhar hramthawhnak hi minung tuanbia a cawngmi (anthropologist) Pawl nih cun chimding le fianter ding ah a har ko an ti cio. Aruang cu lung chan (stone age) lio minung cu aa cawh in an um tuk caah a si. Cu lioah Briffault nihcun “chungkhar hram a thawktu cu nu an si a ti. A buu in hmunkhat in hmun khat ah a thial lengmang mi, inn le lo ngeih loin a thialmi an si....

Hi kong hi Amos 4:12 ah kan hmuhmi a si. Amos chan hi BC 642-640 ah a si. Jereboam 2nak siangpahrang a tuan lio a si. Jereboam cu mi thawng ngai a si caah a pongkam ram 8 a tei hna i a ram a kauter ngai.   Asinain cu ram dang nih an biakmi Pathian kha a biakpi ve hna. Cun ramkelnak leiah hin biaknak kha a kuttang ah a chiah. 

Vawilei ah biaknak hmasa le Greek khuaruahnak hna kan zohthan ah riantuan timi hi mi nauta tuanmi le nautatmi thil ah an rak ruat tawn. Greek tuanbia pakhat ah Jewish Pathian nih vawlei in nu pakhat a ser i cu nu cu Pandora an ti. Pathian nih cu nu cu bom pakhat a kenter ti a si. 

Kan hngalh bantukin 2019 December in Coronavirus cu China ram Wuhan khua in a keuh i March thla ahcun vawlei a cur dih. Cozah nih biatak tein tan a lak ko nain nihin tiangah damnak an hmu lo. Aho hmanh zalawng tein um khawh a si lo. 

Chin miphun tuanbia zoh tikah Bristist Cozah nih rak uk ko hna hmanhsehlaw Missionary pawl tel locun nihin ah zeidah kan lawh hnga ti hi ruah lo awk a tha lo. 

Vawlei cungah biaknak tampi a um. Khrihfa biaknak he aa dannak cu Jesuh thihnak le thawhthannak hi a si. 

Phungchimtu 12:1, 13-14 Tulio vawlei ah mi kip nih nuamhnak kawl hi an duh bik. Cucaah minung lunglawmhternak sehzung ( entertainment industry ) hi a lar bikmi a si.   Zei thil paoh hi a tha le tha loin tah loin nuam le nuam loin kan tah cang.  Cu bantukin Pathian kan biak kan timi hi kan nunnak ah zei bantukin dah rian a tuan tinak in nuamh le nuamh loin kan tah ve tawn.  Cucaah Solomon nih nuamh a timi hi zeidah a si ti hi zoh ka duh.  Solomon tuanbia hi a tlangpi cun kan teih cio cangmi a si. A nu le pa an i ton ning kong hi hi tin a si. Voikhat cu zanlei sang ah Siangpahrang David cu a inn varander in khua a cuan i nungak dawt taktakmi aa khawlh lio a hmu. Cu nu cu Uriah nupi Bathsheba a si. A auhter hna i a ihpi. Cu tikah David nih thil sual ka tuah ti aa theih ko. "ka umtu ning cu nan theih dih (Sam. 139:) a ti. Cucaah cu kong cu thup aa tim. A hmasa ah a vapa kha a auh i a nupi sinah ihter aa tim. A sullam cu Bathsheba nih nau a ngeih ahcun a vapa fa a...

1.A umnak hmun (location) Dongvaa khua cu Hakha Myone Chin State, Myanmar ah a ummi a si. Hakha in nitlak thlanglei meng 27 a hlatnak Bawinu tiva in meng 2 a hlatnak nitlaklei ah a ummi khua a si. Rili in pe 5,724 a sannak hmun ah a um i E4-542790 Area a ngeimi a si.  Nitlaklei ah Bawipa tlang (8340ft) le nichuahlei ah Rihlia thlang, chaklei ah Rengphabo tlang le thlanglei ah kawngrang lungtlang hna nih an kulhmi khua a si. Dongvaa khua in nitlaklei meng 7 a hlatnak ah Leitak khua (Zophei peng) aum i, thlanglei meng 17 a hlatnak Bawinu tiva in nitlaklei ah phaipha le Phaipha in nichuahlei ah Phaipha khua thar hna an um. Cun Dongvaa khua in nichuahlei meng 12 a hlatnak ah Dinlaupa khua le Dongvaa in meng 12 a hlatnak nitlak chaklei ah Buanlung khua le Buanlung khua in nichuahlei bawinu varal ah Zathal khua hna an um. Cu vialte hmun cu minung um lonak ram a si caah tu le hmawng lawngte a rak si i ram sa phuntling a rak tawnlennak ram a rak si.    2. Khua tlat...