ZEITIN DAH CHUNGKHAR THA KAN DIRH KHAWH LAI?

Minung nih vawlei cantawite kan nun chungah kan herhmi le kaltak awk a tha lomi thil pakhat cu chungkhar hi a si. Cu chungkhar cu vawlei ah kanmah lawng a ummi kan si lo caah mibu nuntinak he aa pehtlaimi a si. Cucaah chungkhar kan dirhmi cu ram le miphun ca tiangin innkil lung bantuk a si. Cucu Pathian nih siter a kan duhmi zong a si. Abraham zong kha Israel miphun caah a chungkar cu innkil lung bantuk an si.

Cucaah zei dang tuaktan loin nupithit le va ngeih cu thil fawite a si ko. Sihmanhsehlaw Pathian nih si hna seh ti a kan duhpiakmi chungkhar si cu a har ko. Fa pakhat kan ngeih ahcun a nih nu a nih pa ti cu kan si ko lai. Asinain nutling patling si cu a har. Cucaah Thomas Fuller nih “thitumhnak hi ihkhun pakhat i ke pali thluan in ihti lawng a si lo, sullam tampi a ngei” a ti. Daughlus Mac Arthur zong nih “chungkhar si khawh lonak in a fak deuhmi thil a um lo” a rak ti. Cucaah chungkhar kan thawknak aa hram hi biapi ngaimi a si. Chungkhar hramthawknak thate in kan tuaktan lo ahcun kan tefa tiangin thluachuah hmunh lonak a si kho.

Asiah zeitin dah chungkhar tha cu kan dirh khawh lai? Chungkhar tha dirh khawhnak ding a hrampi cu nupi a siloah vaa kawlnak hi a si. Nu/vaa kawl kan timi hi Pathian nih minung thinlung chungah a rak chiah cangmi a si. Zeicahtiah minung cu Pathian nih taksa, thinlung le Thlarau telh in a kan Ko sermi kan si. Cucaah Bible nih “nu hi pa loin a um ko lo i cu bantukin pa zong hi nu loin a um kho ve lo tiah a ti (Cor. 11:11). Cucaah nupi caah le va caah kawl hi a thianghlim lomi thil a si lo. Amah belte kawlning tu hi a thianghlim lomi cu a um kho.

A ruang cu leicung taksa diriamnak men ah kan kawl kho i cu bantuk in aa dawh ruangah le a hmurka a that ruang zongah kan duh kho hna. A herhmi cu a kan duhtu hna le a kan dawtu hna hi Pathian remruat a si maw si lo ti hi kan hngalh a herh. Cun kan nunnak dihlak le kan santlaih lonak tiangin a ka cohlang kho maw ti hi kan hngalh fian a hau. Pathian nih Adam kha a nupi ding caah a serpiak lioah “hihi cu a ruh in tuahmi ruh, ka taksa in sermi taksa a si” a rak ti (Gen. 2:23). Cucaah Bible nih cun “pahninh an si ti lo pakhat an si cang” a ti.

Minung hi Pathian nih dirhmun sang ngai ah a kan sermi kan si i chia le tha thleidannak thinlung hna, mah le duhmi cio kawl khawhnak hna, kanmah duhmi thim khawhnak hna a kan pek. Cuti cun kan zalennak hmangin chungkhar dirhnak caah nupi asiloah vaa cu kawl cio ding kan si. Asinain Pathian nih hin kan duhmi paoh he umti cu a kan duhpiakmi a si lo. Zei ruangah tiah thitumhnak cu Pathian program a si lengah miphun le ram ca tiang caah a si. Cucaah Pathiam remruatpiakmi minung kha kawl thiam le hmuh thiam a kan herh.

Chungkhar dirhnak ah nu le va kawlnak le thitumhnak hi phun hnih in then khawh a si i remruatnak (Arranged marriage) le pakhat le khat i duh tein in thitumhnak tuah (loved marriage) hna hi a si. “Remruatnak” timi hi Chin miphun kan nunphung zong a rak um cang. Chin miphun cu kan fapa le fanu hna kha vangeih le nupithit an zat ahcun, nu le pa nih khuakhanpiak an rak si. Kan fanu nih hin aho a vat ah dah a tha hnga, kan fapa nih hin aho a thit ah dah that hnga tiah an rak tuaktan piak cio tawn hna. Hlan kan pupa hna cu nupi a siloah vaa an rak kawl tikah fakpi in an rak tuaktan. Kutke a sum kho lomi an si maw? nuncan ziaza thalo a kengmi an si maw? ti bantuk kha thate in an rak zoh hna.

Tulio kan chan ahcun a si ti lo. Pathian remruatpiakmi a si maw? ti cu chim hlah, nu le pa hmanh ruahnak kan hal ti hna lo. Nu le vaa kawl hi thil fawituk ah kan ruat cang. Cheukhat cu zan khat hninh i tonak in thitumhnak tuah in chungkhar a dirhmi zong kan um. Asinain cu bantuk cu a hnu ah chungkhar tha an si kho lo i a ngaichitmi an tam. Asinain hnulei kirthan khawh a si ti lo. An chan chung lung silo bu tein an um.

Nu le va kawlnak hi a tuaktan thiammi hna nihcun phunthum in an then. Pakhatnak cu mirang nih “common background” an ti i chuahkeknak leiin aa khatmi deuh hi a si. Tulio thinlung lei tuaktan thimmi (Psychologist) hna zong nih hihi an cohlanmi a si. Minung hi tuanbia thuppi a ngei ciomi kan si. Chuahkeknak lei zongin tuanbia a ngei ciomi kan si. Cucaah chungkhat tha dirh khawhnak dingah chuahkeknak lei in a hlat tukmi hi cu a tha lo an rak ti. Cucaah tulio aupi mi “lainu caah laipa, laipa caah lainu” timi hi a tha bikmi a si ko.

Cun Chungkhar tha dirh khawhnak dingah ah zumhnak lei aa khatmi (common believe) hi a si. I Cor 6:14 zongah “zum lomi hna he i kom hlah u” a ti. Cucaah zumhnak aa khatmi he umti hi a tha an rak ti. Chinmi kan ca ahcun Khrihfa cio cio hmanh ah buu aa khatmi hi that deuh dawh a si. Zeicahtiah buu tlang a sang tuk fawn. Pathumnak cu common brain hi a si. Tahchunnak ah catang lei aa khatmi tbk hi a si. Minung cu hmuh theihmi le duhmi aa khat deuh ahcun lungthin zong hi i khat khawh a si. Sining le theihhngalhnak a thlau tukmi hi cu lungthin i khat lonak zong a um kho.

Cun chungkhar tha si khawhnak dingah cun nupi thit le va ngeih hi a can zohthiam a herhmi a si. Zeicahtiah chungkhar dirhmi cu hmailei khuasaknak le pawcawmnak he aa then kho lomi a si. Minung kan nunnak i a herh ngaimi thil eiding, fenh aih, inn le lo hna he aa then kho lo. Cucaah cu vialte tuaktannak caah cun thinlung lei puitlinnak ngeih hi a herh ngaimi a si. Cucaah Cozah nihcun pa a si ahcun kum 21 kum tal siseh law nu a si ahcun kum 18 siseh law a tha an rak ti. Asinain fimthiamnak a cawng liomi caah cun namhchan ding thil a si lo. Hmailei pawcawmnak caah hram fekmi an ngeih khawhnak hnga fimnak a kawl hmasa a haumi a si. Asinain kut in rian tuanmi hna caah cun nupi thit a siloah vaa ngeih hi tlai tuk zong a tha fawn lo. Zeicahtiah a fale a zat tuan lo caah a tar tiang riantuan a hau lai.

Cheukhat caah nupithit asiloah vangeih tlai khawnak pakhat cu, mah dirhmun zoh loin sining a thlau tukmi ngiar pengnak hi a si. Cu bantuk cu minung kan si caah kan duhning in tlamtlin khawh lonak zawn a um kho. Cu tikah nupi thit asiloah va ngeih a tlai kho. Cun cheukhat cu a ruang um loin a daitlang hrim hrimmi zong kan um kho. Cu bantuk an um sual ahcun hawikom le neihniam mi hna nih ka kawi, ka maw atu hi daitlang ding kan si lo dah kaw tiah forhfial thiam le cawnpiak thiam kan herh fawn.

A zei paoh asiah Pathian nih nu le pa cu pumkhat si dingin le chungkhar dirhti dingin remruatpiakmi kan si cang. Cuti pumkhat sinak nihcun minung tling a kan siter. Cucaah Adam zong kha amah lawngin a um kha a tha lo a rak ti caah Evi kha a rak serpiakmi a si. Cucaah Pathian a kan serpiakmi, le remruatpiakmi hi a um cio ko. Cu thil cu thinlung ah camter in chungkhat tha dirh ding ah nupi a siloah va cu kawl cio ding kan si. Pathian nih cun “hal u law kan pek hna lai, king u law innka cu hunpiak nan si lai, kawl u law nan hmu lai” a ti.