PATHIAN RIAN

Vawilei ah biaknak hmasa le Greek khuaruahnak hna kan zohthan ah riantuan timi hi mi nauta tuanmi le nautatmi thil ah an rak ruat tawn. Greek tuanbia pakhat ah Jewish Pathian nih vawlei in nu pakhat a ser i cu nu cu Pandora an ti. Pathian nih cu nu cu bom pakhat a kenter ti a si. 

Cu bom cu na hung lai lo tiah thate in bia a chimh ta. Asinain in Pandora nih cun a chungah zeidah a um hnga tiah hun a duh tuk tawn. Ni khat cu aum kho ti lo i bomte cu a kau an ti. Bom chung ahcun thil thalo phunphun tho bantukin an chuak dih an ti. Cu a chuakmi lakah cun riantuan hi aa tel ve an ti. Cucaah Greek pawl ruahnak ah cun riantuan hi thil thalo ah an rak ruat.

Mesopotamia Bible a hlun ngaimi pakhat Enuma Elish zong ahkhan an pathian Marduk nih vawlei a ser i cuti cu pathian dang pawl zong kha a ser hna. Vawlei hi zohkhenh a herh lai caah pathian nih hi rian hi tuan awktlak a si lo, cucaah zohkhenh tu ding ah minung a ser an ti. Cucaah biaknak hlun pawl le hlan lio Greek mifim pawl ruah ning ahcun rian timi hi nautatmi ah le mi nauta pawl nih tuan dingmi ah an rak ruat ti cu hmuh khawh a si. 

Asinain kan Bible kan zoh ahcun hmasa bikmi catlap in Pathian nih a kut in vawlei kha a lak i cuti cun minung a sernak kan hmuh. Cucaah kan Pathian hi vawlei sernak hramthawk in riantuan Pathian a si. Biaknak hlun pawl nih nautat ngaiin an ruatmi rian cu a tuan. Cucaah rian a tuanmi Pathian kan ngeih bantukin a sermi minung cu rian a rak kan pek cawlh ve. Eden dum, zei zong vialte a tlingmi le a tha a timi ahcun zohkhen ding rian a rak kan pek cawlh.

Bawi Jesuh zong vawlei a rat lioah khan Greek mifim bantukin a ra lo. Cun ralkap bawi zip bantukin a ra lo i mi lianngan le thilti kho bantuk zong in a ra lo. Mi dang riantuanpiaktu dingin a ra “Kei cu midang caah riantuanpiak dingin ka ra” a ti (MK. 10:45). Cucaah kan Bible kan zoh ah hlan biaknak hlun pawl nih rian an nauta mi le zeirel lo, mi nauta pawl ceo nih tuan dingin an rak ruatmi kha Khrihfa zumhnak nih cu bantuk ruatnak cu a keng lo. Cucaah cun “aho hman rian a tuan lo ahcun ei zong ei hlah she” a ti. Phundang in kan chim ahcun rian a tuan lo ahcun thi she tinak a si ko. Ei ding a ngeih lo ahcun a thi ding khi a si ko. Cun Paul zong nih “chungkhar zohkhen duh lo, chungkhar ei le din a kawl duh lomi cu mi sual a si” a ti. Zum lotu hna nakin a sual deuh tiah biafak ngai in a chim. 

Khrihfabu tuanbia kan zoh than tikah kan Pathian hi riantuan Pathian a si tiah an rak pom cio. A bik in Khrihfa remhthan (reform) chan a rak phan ahkhan cun, nunnak le rian (life and work) hi biatak tein an rak aupi. Cu ruangah Khrihfabu chungah riantuan ning remhthannak tete zong an rak tuahmi aum len. Martin Lutherte hna chan ahcun Khrihfabu chungah tlangbawi rian aum i cun tlangbawi rian bomtu an um fawn. Cu hnu cun mipi an rak um. An karlak pakhat le khat pehtlainak a rak hlat ngai. Cu bantuk cu an zatlang nun tiangah hmuh khawh in a rak um. Cucu a pawi tuk an rak ti i Martin Luther nih cun “member hna zong nih Pathian rian hi kan tuan ve ko” a rak ti.

Martin Luther nih Sam 145, 147 hna hrilhfiah a tuannak hna chinchin ahcun “Pathian nih a duh ahcun nang le kei kan caah kan hmaiah ei ding hi a chiah khawh ko. Zei hmanh lo chungin a ser khawh ko. Asinain cunti cun a tuah duh lo. Pathian nih lo ngeitu kut a hmang in le thlaici khomtu kut hmang in  rian a tuan. Cu bantukin minunng hna a hman thiam hna caah minung caah ei ding a rak um a ti. Sam 145 chung i “Pathian nih mi vialte caah ei ding a pek” a timi hlawh a rak tlin khawhnak ding caah hin, “cu rian cu Pathian riantuanmi vialte nih an tuan” an ti. “Cucaah cu vialte riantuanmi hna phen ah Pathian aum i Pathian riantuantu an si” a ti fawn. Bible zong nih “zungthiamnak le thil serthiamnak hna zong kha Pathian thlarau umpinak a si” a ti (Exo. 31:3-5). Zeicahtiah “Joseph nih mi hruai thiamnak a ngeihmi cu Pathian thlarau nih umpinak a si” (Gen.41:38). 

Pathian nih minung a ser ah hin kan hmuisam aa daan bantukin kan tuah ding rian zong hi a dang ciote in a kan chiahpiak cio ko. Tahchunnak ah Khrihfabu pakhat ah pastor kan um lai, cun Khrihfa upa kan um lai i menber zong kan um lai. Kan riantuanmi zong a dang cio ko lai nain hmun pakhat ah rian a tuantimi kan si. Cucaah kan hlawh a tlin khawhnak dingah lungrualnak thinlung kan ngei a herh. Nitlak lei minung an thancho khawhnak hi zeidah a si ti ahcun, an i pumkhat khawhnak, rian an tuanti khawhnak, hruaitu hna an tihzah le upat an thiamnak, an riantuannak hmun an tihzah thiamnak le an hruaitu hna nih a riantuanpiaktu hna an zohkhenh thiamnak hna hi a si. Cu bantuk lungthin cu cawn duhnak kan ngeih a herhmi a si. Cucaah a herhmi cu kan riantuannak cio ah Khrih lungput kan ngeih ding hi a si. Cu bantuk lungput kan ngeih ahcun kan riantuannak hmun cio hi kan Pathian rian kan tuan cu a si ko. 

Voikhat cu Redeemer church ah nungak note a pum zungzal ve an ti. Mithmai thar a si caah aa pummi lakah a lang khun. Voikhat cu pastor nih biaruahnak caan a pek. Zei ruangah mahka ah hin na rat zungzal a ti. Cu nu nih a lehmi cu “ka zung kainak ah hin rian in dinhternak tiang thil sual ka tuah sual. Asinain kan supervisor pa nih boss pa sinah keimah palh a si. Thate in ka chimh lo cucaah a si. Cucaah rian dinhter ding tiang cu aa talk lo tiah a rak ka chimpiak. Cucaah ka sualnak cu ngeihthiam ka si. A hnu ah zei ruangah hi hin ka chungah dawtnak lungthin na ngeih hi a si tiah ka hal i kei zong ka pu ka zulh tawnmi ka biak Pathian nih ka sualnak le ka palhnak vialte vailam cungah a ka ngeihthiam.  Cucaah mi dang sualnak le palhnak ngaihthiam le an caah aiawhpiaktu si cu ka caah a har lo a ti. Cucaah ka supervisor pa a biakmi Pathian biak ve dingin a biakinn ka rak kawl a ti” ti a si. 

Deniel kha a tuanbia zoh tikah a rian a tuannak a dirhmun kha a nunnak sang bik ah a chia bal lo, a Pathian tangah a chiah zungzal. A rian a tuannak hmun kha zum lotu an si ko. Amah zong kha upatmi le tihzahmi riantuan an pek tawn ko nain cungsangpi ah a chia bal lo. A biakmi Pathian le a rian kha aa karhter bal lo. Ni khat ah voithum thla a cam peng kho. Deniel bantukin zei paoh rian kan tuan ah Pathian kha a laicer ah kan chiah ahcun kan ei din kawlnak le kan Pathian he pehtlaihnak hi a kalhmi an si lai lo. Kan Pathian liannganter chinnak riantu a ko lai.

Cu a herh ngaimi pakhat cu Pathian caah pumpek in rian kan tuanmi hi kan khamhnak caah a si lo ti hi kan fian a herh. Pathian fa kan si cu thiltha kan tuahnak ding caah a si a ti (Efasa 2:10). Thlarau thianghlim a kan pekmi zong hi a rian kan tuan khawhnak ding caah a si. Asinain an rian kan tuanpiak tikah kan vanram innka a kan hunpiaktu cu a si lo. Zumtu nih kan tuah hnga dingmi kan tuanvo (duty) tu a si. Tahchunnak ah ral kap khi meithal put in ral an dihmi khi an ralkap sinak bik a si lo. Cuti si she law cheukhat ram hna cu ral an tu lo, ral zong an gnei lo. Ralkap an sinak cu ralkap nunphung an zulhnak le ram caah an biakam an fehternak hna le ralkap uniform an i hruknak te hna ah khan a si. Cu bantuk cun siangngakchia zong hi a si. Zei tluk hmanh in ca thiam hna sehlaw sianginn zulhphung an zulh lo ahcun kum cheu hman an kai kho lai lo. Cucaah kan Khrihfa sinak taktak cu Khrih duh ningin kan nunnak ahhin a si. Bawipa caah rian kan tuan kan timi cu kan duty a si.

Voikhat cu Jesuh nih thawngtha bia chim dingah minung 72 a thlah hna. An kir tikah Bawi Jesuh nih vanram a kai ding le kai lo ding hi cawnpiak hna. Hi kong Jesuh nih a chim tikah fakpi in chim dawh a si. “Ka pa ka pa timi paoh vanram ah an phan lai” ti zong a rak chim bal cang (Matt. 7:21-23). Cu tikah a zultu pawl nih fakpi in an rak al ve. kan nih nangmah thlahmi kan si. Na min in thla kan cam i khuachia kan thlawl, mizaw kan damter an ti. Chim duhmi cu varam kan kai ve ding a si ti hi a si. Anmah ruah ningin cun Pathian pennak chungah i tel ve dingin an rak i ruat ve. An tuahsernak a thatnak nih khan vancung innka kha a hun hun ko rua tiah an ruah. Asinain Bawi Jesuh nih a lehmi hna cu “nannih cu kan hngalh hna lo” an ti te hna lai a ti. A thlahmi hna nih khan Jesuh kong zong an rak chim ko. Cun khuachia zong an rak thawl kho ko. Asinain an vanram kainak caah cun a rak si lo. 

A rian kan tuanmi hi cu zumtu kan sinak hmelhchunnak a si ko. Tahchunnak in chim ahcun Budhish pawl nih cheuhra ah cheukhat an pe lo. Khrihfa lawng nih kan pek. Cucu Khrihfa kan sinak langhtertu a si. Make 16 chungah zumtu pawl hmelhchunnak a chim. Rul an tlaih lai, holhtheihlo an holh lai, sivai an din zongah an thi lai lo a ti. Mah kha Pathian zumtu an sinak hmelhchunnak a si. Vancung ram a phan hnga dingmi hmelhchunnak a si lo. Rak si she law cu Bawi Jesuh nih a thlahmi hna an kirthan ah khan vanram cu nan ta a si a ti cang hna lai. Vancung ram a phan hnga ding cu Bawi Jesuh an zumhnak chungtu ahkhan a si. 

Cucaah Pathian rian hi ka tuan lai ti ahcun thate in tinhtuahnak ngeih a haumi a si. Kan tuanmi rian siloin kan nun hrim in mi caah cite le ceunak bantuk kan si ding a si. Mi nih tlaihchanmi le mi caah a thlum almi nun kan ngeih hmasa a herhmi a si. Pathian nih hin zeitik hmanh ah tuanvo rian pek lawngin mi a fial bal hna lo. Cahlun chungah Moses te hna Abraham te hna David te hna zong kha tuanvo rian lawng a pe hna lo. An nun kha mi vialte nih cawn dingah a duhpiak hna. Cu bantukin cathar chan zong ahkhan a si. Zultu pawl hna le Lamkaltu chan ah Paul te hna zong kha tuanvo rian lawng a pe hna lo. Nun a sersiam mi lawng Amah rian a pek tawn hna.