PATHIAN BIAK

Biahmaithi

Pathian biak timi cu Anglo saxon holh in “weaothscipe- “Worth” le “Ship” in a rami a si. Worth-ship ti tikah a sullam cu upat le tihzah co awk ah aa thlakmi tinak a si. Cu biafang cun mirang holh in “worship” timi biafang hi a ra. 

A sullam cu Pathian biak a siloah Pathian he hawikomhnak ngeih ti te hna, Pathian upat le tizah te hna a si. Hebrew holh cun, (bow down) an ti i, “kun” tinak a si. Cucaah hi nih langhter a duhmi cu, “Pathian hmaiah kun tinak a si. Pathian biak kan timi cu amah kha sunparnak pek le thangthat hi a si. Vawleicung ah mi pakhat khat cu kan cawisan hna i kan thangthat tawn hna. Sihmanhsehlaw Bawi Jesuh lawng hi tihzah ding le upat pekding thangthat ding taktak cu a si. Pathian biaknak taktak a umnak hmun ah cun Pathian sunparnak le lianngannak cu phuan in a um tawn. Pathian biaknak taktak hmun ah cun thinlung kip nih Pathian cu hmun an kian i vawlei mi vialte nih Jesuh cu bawi a si an ti (Phi. 2:9-11). Sihmansehlaw nawlngeihnak i cuhnak hmun te hna, keimah ka si bik tiin ruahnak hna ah cun, Pathian biak le thangthatnak taktak suallam a lang  kho lo. Cu bantuk hmun ah cun Bawipa kong chimnak in mah kong chim a tam deuh tawn.

Pathian biak timi le thangthat timi biafang pahninh hi thenawk a thami cu a si lo nain sullam aa dang ngaimi an si. Laiholh in “biak” asiloah “biakchawnh” timi cu biakawk le chawnawk aa tlakmi, phungdang in chim ahcun thil ti khawhnak a ngeimi hna biakchawnhnak ah hmanmi biafang a si. Thangthat timi cu hawinak in thil tikhawhnak a ngeimi hna duhpiaknak langhternak caah hmanmi biafang a si ve. Cucaah kan holh umtuning in cun “thangthatnak” timi biafangnak in “biak” timi biafang hi, suallam a ngei deuhmi a si. Bible ca zongah a tam deuh cu Jehovah Pathian nih ka bia u, ka bochan u, ka zum u, ka zul u tiah a chim. Cu bantukin minung nih Pathian kan zumhnak chungin, kan biaknak chungin, kan ibochannak chungin amah velngeihnak le thatnak kan hmuhmi ruangah kan thangthat hi a si deuh. Cucaah thangthat timi biafang hi, Pathian nih minung kan caah khuaruahhar thil a tuahnak ruangah le kan caah khamhnak rian a tuahnak ruangah kan thangthat a si. Sihmanhsehlaw nihin Khrihfa nih Pathian biak timi biafang nakin thangthat timi biafang hi kan hmandeuhmi le kan uardeuhmi biafang ah a cang. Tutan ah Pathian biak timi biafang umtuning hi fianter ka duhmi a si.

Khuachia le khuavang biaknak

Minung nih hin kanmah thazang dernak le a hmun zungzalmi kan silonak hna le a zawtfah khomi kan sinak le thih le loh a tawng khomi i kan sinak kan hngalh tik ah a mah nakin thil ti khawhnak a ngeimi le amahnak in huham a ngei deuhmi a kawlnak in biaknak timi cu a hungchuahnak a si. Cu pathian a lungtluanhnak le hawikomhnak a tuahnak thawngin a ton dingmi harnak chungin a kan luatter ti kha an rak zumhning a si. EB. Toylor nih cun “Vawlei ah hin huham a ngei ngaimi le thawnnak ngei in thil tikho  ngaimi a um i cu nihcun fingtlang, tiva, lungpang nganpi tbk in awthawng, a sen/ a rang, tbk in a huham le a thawnnak hna kha a langhter tiah hlan deuh minung nih an rak zumh. A hnu ah kha a langhnak hmun hna kha huham a ngeichih tiah an rak ruah caah fingtlang, lungkua le thingngan hna kha an rak biaknak a si” a rak ti. Hi bantuk biaknak cu vawleicung ah miphun hme (tribes) sin in hmuhdeuh nih an hmanmi si dawh a si.

Cu bantuk a biami hna cu anmah nih direct in chawnhbiak siloin an karlak ah aiawhtu minung um a si i cu hna cu an biakmi pathian hna he an i chawn kho tiah an zumh. Cucaah, cu hna nih an chimning tein tuah an si. Cu bantuk biaknak cu a biatu hna caah santleinak a ngeimi le (benevolent powers) a ngeilomi ( malevolent powers ) ti in an rak um. A biatu hna caah thatnak a chuahpimi hna cu rumnak, ngandamnak, tefa karhnak phunphun a chuahpi tiah an rak zumh i thatnak a chuahpi lomi cu zawtnak, sifahnak, thihlonak phunphun a chuahpi tiah an rak zumh. Cucaah khuakhat chung um ramkhat chung um an si ko hmanh ah an biakmi pathian aa dan caah an dirhmun tiang in ikhah lonak a phan pi tiah an rak zumh.

Pathian pakhat lawng biaknak.

Cahlun chan ah hin Jehovah Pathian nih “keimah hlei in Pathian dang nan bia lailo”(Ex. 20:3) a rak ti hna. Hilio chan hi BC 1300 hrawng si dawh asi tiah Bible thiamsang pawl nih cun an zumh. Culio chan ahcun mi nih Pathian an biakning hi phunthum in hmuhkhawh a si. Cu hna cu Pathian tampi a um timi zuamhnak (Polytheism) le Pathian pakhat pin ah miphun dang hna i an pathian zong kha Pathian a si ve ko tiah zumhnak (Henotheism) le Pathian pakhat lawng timi ruahnak (Monotheism) hna hi an si. Pathian tampi zumhnak cu cunglei ah kan chim cang bantukin hmuhkhawhmi thil fingtlang, tiva le lung le thing hna zumhnak (animism) kha a si i hlandeuh kan laimi zumhnak zong a rak um ve ko. Cun, ramdang pathian zong kha pathian a si ve ko ti zumhnak cu, Bible chung i Siangpahrang chan Soloman, Ahap, tbk chan ah khan ramdang mi nupi an rak thitnak in an rak cohlanmi zumhnak a si. Cu ruangah Moses nih Sinai tlangah nawlbia a rak lakah khan nawlbia pakhatnak ah “keimah hlei in Pathian dang nan bia lai lo” a rak tinak kha a si.  

Pathian cu mah duhning kaltak in biakding a si.

Pathian cu mah duhning kaltak in biak a sinak kong (Gen 22:5) ah kan hmuh. Abraham  cu Morep tlang ah Pathian biak dingin a kal lioah khan amah duhning cu a si hrim lo. Amah duhning in siseh law cu a fapa Isak raithawinak ah i ken cu a siang hrim lai lo. Atu cu Pathian duhmi a si caah a lamthluan ah har ko hmanhsehlaw i hnek bu tein a fapa cu a kal pi. Cu bantukin Pathian biak kan timi cu amah Bawipa duhning tein biak kha a si i kanmah diriamnak le hlawptlaunak  a si hrimhrim lo. Mi cheukhat nih Biakinn kan kal tikah nihin kan i pum cu thazang ka la lo tuk kan ti tawn. Aruang cu Pathian kan biak timi cungah kan lungput a hman lo caah a si. Tulio catial le phungchim thiam Rick Warren nihcun “Pathian thangthat cu nangmah miaknak caah a si lo Pathian sunparnak caah a si amah kha sunparnak kan pekmi a si deuh. Kanmah i nuamhnak caah Pathian kan biak lo a rak ti. Cun  Jesuh nih thlarau in biak a timi cu Pathian Thlarau thianghlim kha a chim duhmi a si lo. Nangmah thlarau kha a chimduhmi a si. Cucaah biak timi cu nangmah thlarau nih Pathian thlarau a va hawikomhkha a si” a ti.

Cucaah Pathian nihcun na thinlung a thianghlim mi le na  dawhnak kha  duh. Minung cu kan ding ko kan fel ko kan ti pah in a sual khomi kan si. pathian nih thlarau le biatak in a tinak cu a si. Pathian biak nih hin zumhning thuppi le pomning fekte a telchihmi a si. Pathian biak cu Pathian thlarau thiangthlim le kan thlarau nunnak taktak kha aa pehtlainak a si. Rick Warren nihcun “Pathian biak cu ringawn tum le hlasak thiamnak men a si lo. Angaingai ti ahcun ringawn te hna hi cu, pathian a kan thangthatter kho lotu hmanh a si  Cucaah Pathian biak timi cu ringawnnak in aa thukdeuhmi a si. Cucaah nan uarmi ringawn style cu nangmah na sinak na mizia langhtertu a si”  a rak ti. A ngaingai ti ahcun Khrihfa pawl nih Pathian kan thangthatnak hi kan i theilo kar ah kanmah i minung zia le nunphung he pehtlainak tampi a ngei khomi a si.
Pathian biak cu amah sinah pumpeknak a si.

 Pathain thangthat cu, amah sin i kan i pumpeknak a si. Isaiah nih biakinn chung ah Pathian biak timi sullam taktak a hmuhnak kong 6:1-8 ah fiang tein a chim. Thilnung bantukin a ummi vanmi hna nih a Thiang a thiang ralkapbu bawipa cu a thiang an ti. Cu tikah amah kha thiang lo ah a hmuhter. Cuhnu ah a kaa in a chuakmi bia hna zong kha a thiang lomi lawngte a si tiah a hmu. Thilnung pakhat nih meitil bantuk a simi in a hmur kha a tawnh hi thianter a si cangnak kong kha fing tein aa theihter. Bawipa rianfialnak kong kha a theih i Keimah ka kal lai a ti. Cucaah Pathian thangthatnak nihcun misual sinak le ngeihthiammi sinak le Bawipa caah pumpeknak hna he  pehtlaihnak a ngeimi a si.  Paul nih Rom khuami ca a khuatnak hna zongah “biaknak taktak timi cu Pathian sinah a nung in pekchanhmi raithawinak bantuk a si”(12:1) a ti

 Biatlang komhnak

 Zabu 20 lio i minthang Karl Barth nihcun hi tin a chim. “Pathian biak lio caan cu minung kan nunnak chungah a biapi bikmi caan a si i hmuhtawnnak kan ngeihmi lakah a sangbik hmuhtawnnak kan ngeih lio caan zong a si” a ti. Cu bantuk a thuk ngaimi hawikomhnak cu hlaphuahtu Fanny J.Crosby nih Khrihfa hlabu No.361 cangthumnak “Nangmah ke hram ah thla ka cam tikah lawmhnak zeitluk in ka hmu. Kan kawidua cio bantukin kan in nawl na ka chawnh ah cun ka duh” a rak ti. Pathian biaknak hmun ah hin kanmah duhmi lawng chim siloin amah sinin siter a kan duhmi a bia kan theih a haumi a si. Tomson an timi pa nih hin “zumtu pawl nih Pathian sinah thla kan cam i Pathian nih zulhding phung tha a pek” a rak ti. Cu bantukin Pathian biak le amah sinah thlacam hi amah sin in kan i lawmhnak le kanmah lungthawhnak lawng siloin amah sin in kan nunning ding kan theih lio caan le kan zulh ding phunglam kan theih lio caan, Bawipa caah kan tuanding rian kan hngalh lio caan a si.