KHRIHFA UPA LE A RIAN

Khrihfabu hi a nungmi Bu, Jesuh Khrih nih a thisen in a tlenhmi, Amah taksa ruangpi tiah min pekmi Bu (1kor. 12:27). 

Cu an Bawipa nih a derhmi Bu chungah cun, mithmai a langbik le ṭuanvo zong tambik a ngeimi cu Khrihfabu hruaitu Pastor le Upa an si. Hi Pastor le Upa hna hi Khrihfabu chung lawngah an langbik si loin, Khrihfabu leng zongah a langmi an si fawn. Cucaah  Pastor le Upa hna hi an hmurka lawng si loin an ziaza le an nunning zongin zohchun-awk le hmaizah-awk tlak an si kha a hau ngaimi a si.

An riantuannak hmun zong, thlaikho lakah belh a kho venak hmun bantuk a si. “Thlaici ṭha a vorhtu cu Mi Fapa a si; belh ci a tuhtu kan ral cu Sehtan a si i, belh cu mi thalopa an si” a ti (Mat 13:36-43). Cu bantukin kan Khrihfabu chungah hin thlaici ṭha an um bangin belh a tuhtu Sehtan bantuk minung an um zungzal ve. Jesuh nih thlaici a vorhmi (zumtu hna) a cawngtu le a khaltu cu Pastor le Upa an si. Cucaah thlaici ṭha he, belh he a kho ṭimi Bu chungah khaltu si hi a fawi lo ngai. Hi bantuk rian hi i khinh awkah ciamciam tein ruah le i timhlamh ngai a hau. Ṭuan tikah i ralrin ngai zong a hau fawn.

Pastor/Elder

Khrihfa Upa (Deacons) kong kan zoh hlanah Pastor/Elder hi zeitindah Khrihfabu chungah aa thok, ti kan zoh hmasa lai. Paul nih Pastor le Khrihfa Upa kong 1 Timote 3:1-13 chung ah a ṭial. Pastor kong a ṭial hmasa i Upa kong nih a zulh. A sullam cu Paul nih Khrihfabu ah Pastor hi biapi deuh ah a chiah zungzal tinak a si. Biakam Thar (Baibal) chungah Elder kong kan hmuh hmasabiknak cu Lamkaltu cauk chungah a si. Paul le Barnabas nih Thawngṭhabia chim in khual an tlawn lengmang nakah, “Khrihfabu kip ah khan Khrihfa Upa an chiah hna i thlacamnak le rawl-ulhnak he ani bochanmi Bawipa kut chungah khan an chiah hna” ti kan hmuh (Lam 14:21-23). Hika i Khrihfa Upa tiah lehmi hi Grik in ‘presbyterous’ ti a si i, Khrihfabu hruaitu an si caah Hruaitu/Pastor ti in leh ah a ṭha deuh” tiah Rev. Dr. Hre Kio nih a ti. Mirang Baibal a cheu (tam deuh) nih cun Elders tiah an leh i, Khrihfabu ah ṭuanvo ngeitu bik ti awk a si.

Cuti cun Elders/Pastor hna cu an thim hna i, rian an pek hna tikah “thlacamnak le rawl-ulhnak” ngei in “rianpek” “riankhinh” cu an tuahmi a si. “Ordination pek” ti a si kho.  (Mirang in appoint, install, ordain ti a si kho). Paul le Barnabas nih “Khrihfabu kip ah Elder an chiah hna”. Paul nih Krit tikulh ah Titas a chiahtak tikah a fialmi cu: (Titas 1:5) Krit tikulh i kan chiahtak tikah khan ka rak i tinhmi cu, kan ṭuannak i kan nganhtami kha a ningcangte in na hun sersiam hna lai i khua kipah Elder kha na hun chiah hna lai, ti a si” a ti. Hlanlio Khrihfabu ahhin khuakip ah Elder an chiah phung deuh a si. Tuchan i khuakip ah Pastor kan chiah bantuk hi a si ve ko. Khuakip ah Elder cu hruaitu – Khrihfabu hruaitu an si.

Cucaah hmasabik Khrihfabu ahcun “Khrihfa Upa” deacons (diakonos) cu an rak um lo. Elder (Pastor) in tavuan a lak dih. Hiti Elder an chiah hna hi Judah mi nih Sinakok i an tuah tawnmi ah hruaitu an si. Hi Elders/Pastor an thim hna tikah mifim mithiam an si caah a si lo; mirum minung kho an si ca zongah a si lo; phaisa leiah rinhchan-awk tlak an si caah a si fawn lo. Pathian mi sinak kha an zoh zungzalmi a si (1Tim. 1:1-13).

Khrihfa Upa (Decons)

Judah mi hna nih an Sinakok ah “Khrihfa Upa” (deacon) hi an chia bal lo nain a herhnak an hmuh caah an rak chiah hna. Lamkaltu hna (Apostles) nih Pathian rianṭuannak caah a herhmi an hmu caah an chiahmi a si (Lam 6:1-4). Cuti an chiahmi cu “Khrihfa Upa” – (Mirang in deacon, Grik in diakonos) an timi a si. Diakonos ti cu Grik holh diakoneo in a rami a si i, “ṭuan” (verb) “to serve” ti ding a si; diakonia ti cu noun a si i“rianṭuan” (service) ti ding a si. A ṭuantu cu “servants” (diakonos) Khrihfa Upa (Ṭuantu) ti ding khi an si. Culio ahcun cabuai i rianṭuan khi a si bik. Johan 2:5, ah, “Jesuh nu nih cun sinum pawl cu ‘An chimhmi hna paoh kha tuah te u,’ tiah a ti hna” ti kan hmuh. Mahka zawn ah diakonois biafang a hman. Mirang holh in servants ti a si. A sullam cu sinum tinak a si. Rawlei lio i rawl petu bantuk rian khi a si. Cucu “diakonos” an ti hna.

Khrihfa upa (Diaconos) an chiahnak hna a ruang cu, zumtu an karh chin lengmang tikah Grik holh hmangmi Judah mi hna le Judah holh a hmangmi  Judah mi hna karlakah khan siknak a um. Grik holh a hmangmi Judah mi hna nih khan kannih kan nuhmei hna cu ni fate thil i phawtnak ah khan hrelh deuh an si, tiah an zai. Cucaah Lamkaltu hleihnih hna nih khan zultu dihlak kha an kawh hna i, “Kannih nih Pathian bia chim kha thlahdorh riangmang in tangka i phawtnak kong lawng kha kan tuah ahcun a hmaan hnga lo. Cucaah ulenau hna, nan lakah Thiang Thlarau le fimnak in a khat tiah nan hngalhmi pasarih in thim hna ulaw, cu hna cu hi thil a tawlreltu ah kan thiah hna lai. Kannih tu cu thlacam le Pathian Bia chimnak ah khan kan caan cu a dihlak in kan hmang ko lai,” tiah an ti hna.

Kum le caan a hung rauh deuh i Khrihfabu an tam chin lengmang tikah Khrihfa upa (diakonos) pawl cu an rian hi duhsahtein aa thleng pah. Cu aa thlengmi cu Paul nih Timote sin ah le Titas sin ah ca a ṭialmi ah kan hmuh khawh. Khrihfabu ningcang deuh le pungsan ngei in (church structure) a tawlreltu bik cu Paul a si. Pungsan ngei in Khrihfa a chiahnak kan hmuh khawh. 1 Timote 3:8-13 chungah tlingtein a ṭialmi kan hmuh; Khrihfa upa (diakonos) hna sining ding le an rian a ṭialmi a si. Cun 1 Timote 3:1-7, ah Pastor/Hruaitu hna sining le an rian a ṭial hmasa hnu ah Khrihfa Upa (diakonos) sining le an rianṭuan dingmi a ṭial. A hnu ah, Paul nih Pastor/Hruaitu hi, Elder (Presbyteros) si ti loin Bishop, (episkopos) tiah min thar a rak sak. Hihi kannih Baptist pomning ahcun Bishop kan ti lo; asinain Pastor/Hruaitu kan timi he hin aa khat ko, tiah ruah a si.

Paul nih diakonos sining le an rian cu hiti hin a ṭial: (1 Tim 3:8-13) “Khrihfa Upa hna zong ziazaa ṭhami le lungthin a thiangmi an si lai; Zu tamtuk a dingmi an si lai lo i hakkaumi zong an si lai lo. Phuanmi zumhnak biatak cu an chia le ṭha thleidan nak lungthin in fektein aa tlaih mi an si lai. Annih cu hneksak hmasa an si lai i an awn ahcun an ṭuan lai. An nupi le zong ziaza ṭhami an si lai i mi congoih hmangmi an si lai lo; Zurit hmang lomi an si lai i zeizong kipah midingmi an si lai. Khrihfa Upa cu nupi pakhat lawng ngeimi an si lai i, An fale hna le an innchungkhar kha ṭhatein a zohkhenh khomi an si lai. Rian ṭha a ṭuanmi Khrihfa Upa cu hmaizahnak an hmu i, Khrih Jesuh an zumhnak kong kha ralṭha in an chim ngam lai.”

Khrihfa Upa rianṭuannak kongah hin a biapimi pahnih thum a um: A bikin ziaza kong le a zumhnak kong a si. A ziaza ah zohchunh tlak sisehlaw, a zumhnak ah rinhchantlak siseh, ti a si bik.

Ziaza:  Ziaza kongah hin “lungthin thiangmi” ti a um. A thiangmi Pathian rian an ṭuan caah an lungthin le an tuahmi zongah a thian cu a hau. Lungthin le ziaza thiang lo caah Pathian rianṭuan hi a har ngaingai. Pathian lamhruainak an tong lo kho.

“Zu tamtuk a dingmi a si lai lo” ti hi tlawmte cu din a ngah ko, ti a lo. Culio ahcun tuchan i zu kan timi bantuk a um rih lo. Hlanlio ahcun tithiang din-awk a har ngaingai. A thiangmi cu mitsur hang saupi an chiah i, a “tho” cangmi khi a si bik. Cucu tampi din ahcun rit khawh a si. Tampi din i rit kha Paul i a khammi hi a si. A tawkzawn le ningcang te i mitsur “zu” din kha a khammi a si lo. A kham ahcun tithiang din ding ngei lo i um a fawite; tithur din cu damlonak hna a cang kho. Damlo i um cu Pathian duhmi zong a si lo.

“An nupi le zong ziaza ṭhami an si lai”. “Khrihfa Upa cu nupi pakhat lawng ngeimi an si lai”. “Annih cu hneksak hmasa an si lai i an awn ahcun an ṭuan lai” timi hi aa pehmi an si. Zumhnak kongah cun “lungthin taktein an zumhnak aa tlaihmi si hnaseh” ti le “hneksak ciami si hnaseh” ti hi zumhnak kongah fektein i tlaih a herhnak kong, a chimmi a si. A zumhnak ah a tlusawn lengmang mi Upa cu Khrihfa Upa ṭuan tlak a si lo, ti duhnak a si.

Cun Khrihfa upa minung zat hi, Rom khua Khrihfabu hna nih cun Khrihfa Upa hi “pasarih” in an chiah zungzal. “Pasarih” hi AD 1500 tiang an zulh tawn mi a si. Khrihfabu Remhnak (Reformatiion) hnu lawngin “pasarih” lawng si tiloin “hleihnih” hi an zulh deuhmi a si. Tuchan ahcun “hleihnih” lawng  hmanh a za ti lo. Cu-nak tam zong Khrifabu tampi nih an chiah hna.

Cuti Khrihfa upa le Pastor pawl lungkhat tein rian an rak tuanti caah, “Pathian Bia a karh i, Jerusalem ah zultu an tam chin lengmang. Tlangbawi hna zong a bu a bu in an lut i, zumtu ah an cang lengmang,” ti kan hmuh (Lam 6:7). Pastor le Upa “unau” bang an ṭuanṭinak hmun ah ṭhanchonak a um tawn; an ṭuanti lonak hmun ah cun Khrihfabu harnak an tong i, an milu an ṭhan hmanh ah zumhnak ah an ṭhang kho lai lo. Paul nih amah he rianṭuanmi hna kongah bia a chimmi cu: “For we are partners working together for God” a ti (1 Cor 3:9, TEV). “Pathian rian ah ṭuanṭi kan si” tinak a si.  Pathian min in dawtnak he rianṭuantinak ahcun Pathian a um zungzal.