BIAKAM HLUN AH NU AN THIL TI KHAWHNAK

Biakamhlun chan ah hin pa nakin nu hi a niam deuh (inferiority) bantukin hmuh an rak si ko nain cheukhat nu pawl cu midang he lo loin ruahnak thinlung pipa a rak ngeimi an rak um ko. 

Pathian riantuannak le a hruaimi hna minung  a hngal khotu siseh, minung sinak le an man tihzah le upat thiammi le chungkhar nih a tonmi harnak le buainak ah tuanvo la khotu nu saltha an rak um len. A ngaingai ti ahcun Biakamhlun chan i Judah nu hna hi minung luatnak le zalonnak leiah zohchunh awktlak, Pathian ṭihzah le upat nakah zohchunh awktlak, Bawipa riantuannak ah zohchun awktlak taktak an rak si. Cucaah Rechard Devison nih cun "Pathian nih A dam caah Evi a serpiak ning hi Adam nakin Evi a niam deuh tinak a si lo, Adam amah lawng a tlin lonak tu khan tlinnak ah a chap tu a si. A tling lomi Adam ah Evi hun chap in a tlingmi minung a hung chuak tinak asi” a ti. Cu bantukin cahlun cungin nu lakah Faro fanu le Rahab hna an kong  hi langhter ka duh. 

1. Minung sinak upat thiamtu Faro fanu (Exo. 2)

Moses a chuahnak kong le mi nih an hngalh sual lai tiah thuh a sinak kong rel tikah a rak lang hmasa bikmi cu nausem a nu nih a thli tein bawm chungin ti a fenhtermi hmutu Faro fanu hi asi. Mah ngaknu hi a min kan thei lo i a konglam zong ṭha tein hngalh khawh asi lo. Asinain a lungputtu cu a tuanbia chungin hngalh khawh asi. A ruang cu ti an fenhtermi bawm a hmuh i a hnuzul pawl a lakter hna. Bawm cu a kau tikah ngakchia a hmuh. Faro fanu nih a hmuh le cangka in a cungah zaangfahnak thinlung a ngeih colh (Ex. 2:6). Cucaah Faro fanu hi minung sinak man a upatpiak thiammi asi ti cu hngalh khawh asi.

Hi ngakchia hi a thinlung in cun Hebrew fa asi cu a hngalh men ko lai. Cun ngaikchia a hmuh le cangka in a pa nunzia a ṭhat lo ning zong a thinlung ah a lang colh ko lai. A pa nih cun Hebrew mi pa an si ahcun ngakchia cu thah dingin nawl a pek hna. Asinain mah nawlpeknak cu hlawh atlin lo caah ngakchia chuakka cu ti ah fenhter dingin nawl a chuah ṭhan. Cucaah ti chung i ngakchia a hmuhmi cu Hebrew fa asi lai a fiang tuk. Faro fanu hi a pa nawlpekmi a zultu si sehlaw a caah cun caanṭha ngai asi hnga. Asinain a dikmi thil cungah cun pa le fa zong hi lungthin i khahkhawh phung asi lo.

Ngakchia nih hin amah caah harnak a petu hna hi a lehrulh kho hna lo. Lehrulh dingin fimnak le thiamnak le ṭhawnnak zong a ngei lo. Asinain kan lai phungthluk ah “ngakchia cu Pathian nih a ven hna” tiah kan pupa nih an rak ti tawn bantukin  amah venghimtu dingah Pathian nih Faro fanu kha a rak hman. Faro fanu cu minung nunnak kha a upat i a ṭihzah thiammi a si. Cuticun ngakchia zohkhenhtu dingah mi a kawl colh. Ngakchia zohkhenhtu dingah amah ral siloin amah a dawtu a nu a thim khawh hi cu khuaruahhar asi. Pathian nih a lungput hi a duh tuk caah a bawmh asi ko. Cun ngakchia zohkhenhtu dingah a fialmi nu kha zei bantuk miphun asi zong a hal lo. Mi thinlung thiang nihcun mi thleidannak thinlung an ngei lo. Ngakchia caah cun amah nih ngakchia a dawt hna bantukin an dawt dih cio lai tiah a zumh dih hna. A ngaingai ti ahcun a pa nawlpeknak kha mi kip nih an zulh lai. Cucaah hi ngakchia caah hin mi zei paoh ral an si kho ti kha a ruah ding asi. Asinain cu bantuk thinlung a ngei lo.

Cun, Faro fanu hi Bawi fanu sinak in mi zei paoh hi alak in rian a fial khawh dih hna lai. Asinain cu bantukin pa nawlngeihnak hmangin rianṭuanmi asi lo. Aho paoh nih rian an tuan ahcun ṭuanman hmuh hrim ding a si timi thinlung a ngei. Kawlram ralkap bantuk asi lo. Cucaah ṭuanman pekding in biakamnak a pek colh. Hi tuanbia hi zohchunh tlak asi. Cheukhat cu mah hlawknak lawngin rianṭuanmi kan tam. Faro fanu cu Samaria miṭha pa bak asi ko.

Cun ngakchia zohkhenhtu a nu Jochebed zong hi a nun cawn  aphu takmi asi. Moses a sinah caan tawite a um kar ah hi tluk in Ezip ram ah Bawi ngan chuah khawh ding tiangin nun a cawnpiak khawh hi zohchunh awktlak a si. Minung hi kum 5-8 tiang karlak ah nun cawnpiak khawh le duh ningin remh khawh an si tiah thinlung lei fimnak a cawngmi hna nihcun an chim. Moses a nu Jochebed cu, cu bantuk cante cu man ngei ngaiin fale caah a hman khawh. Thinlung lei a tuaktan khomi hna nih cun minung i pehtlaihnak (communication) ah hin kaa in chimmi nih 30% santlaihnak a ngei i thiltinak nih 70% santlaihnak a ngei tiah an chim. Cucaah ngakchia cawnpiaknak ah atha bikmi cu nun in cawnpiaknak hi a si. Cucaah kan fale nih tuah hna hlah she ti kan duhmi hna cu nu le pa nih tuah hmasa loding a si. James Smith nih “ngakchia nunzai cu nu le pa hna i an nunzia a lang nawlh thanmi (reflection) a si” a ti.

(2). Pathian hruaimi hna a hngaltu Rahab  (Joshua. 2:1-24; 6:17-25)

  

Rahab  hi Kanaan ram Jeriko khua um, hlawhhlang asi. Amah cu Jericho khua Joshua nih ram ngiatu a thlahmi hna a rak zohkhentu kha asi. Rahab hi hlawhhlang a ṭuannak a ruang theih khawh asilo nain hlawhhlang ṭuan hi a ruang pahnih a um kho. A khuasak a har caah a si kho i cun, Biaknak lei thil ruangah hmun thianghlim ah zuarmi asi kho. Zei paoh asi ah, Rahab nun in zeidah cawn ding kan ngeih ti hi a herhmi cu asi.

Rahab hi mi lungfim taktak asi. Zei ruangah tiah, Jericho khua ngiathlaitu hna a rak zohkhenh ning hna ah hin a lang. Mi nih zumh khawh dingin thiam ngaiin a khuami pawl kha a hlen khawh hna. Cun ramngaitu pahnih hna cu mi nih hmuh khawh lo dingin a thuh hna. An khua chung thil thei kho dingin ruahnak le thinlung a ngei. Cheukhat cu khua chungah kan um cio ko nain kan khua ah zeidah a cang ti a thei lomi kan tam. Kan theih chun hnikkhat zong a hman lo. Kan Khrifabu nih zeidah a herh timi zong a hngallotu kan tam. Rahap cu lawhhlawng asi bantukin amah sinah dornak a rak kawlmi hna lawng kha an diriamhter ding lawng tuaktanmi asi ko. Asinain cu a ṭuanmi a rian lengah an khua le ram kong, miphun kong a tuaktan chih. Cucaah an khua ah a rak rami hna ramdang mi kha a hngalh hna. A hngalh hna lawng siloin a bawmh hna. Pathian minung an si i Pathian nih a hruai hna kha a hngalh. “Hi ram hi Bawipa nih nan kut ah an pek cang hna i Ezip ram in an rak chuah khan, Bawipa nih rilisen kha a rotermi lam ah a canternak le Jordan ral ah Amor pawl siangpahrang pahninh Sihon leh Og an teinak hna kha a rak theih chung dih.  Mi kip nih an ṭih dih hnanak le an zaamtak dih hnanak zong a rak theih dih.  A chimmi cu “Nan bawipa nan Pathian cu cunglei van ah le tanglei vawlei Pathian asi” a ti hna.

Rahab nih Joshua  le a hawi cu Jericho a rawh tikah amah le a chungkhar kha philhlo tein an nunnak zuah dingin a nawl hna. A nawl hna bantuk tein Joshua le a hawi le nih an tuah ve (Jos 2:13). Cucaah Rahab nih Pathian mi hna sin a tuahsernak cu Joshua le a hruaimi hna nih Jericho khua teinak lawng si loin amah le a chungkhar khamhnak tiang a phanhpi.