KEIMAH PHILHLONAK AH RAK HMANG U

 Matt. 26:26-28 , Gen. 40:14, 41:9, Lk. 23:42, 1 Kor. 11:26

Bawipa zanriah hi Khrihfa nih a biapi ngaiin kan ruahmi a si. Cucaah Roman Catholic, Orthodox le Englican Khrihfabu hna nih cun pumhnak service ah zeidang progrem telh loin Bawipa zanriah lawng an hman. Huham le rumra ngei taktak in an hman. Bawipa zanriah an chiahnak pulpit tha tein an tuah i an tamh hlei ah a petu hna zong thilthuam thate in thuam a si.

Bawipa zanriah cu cahlun chan i lanhtak puai (passover) he pehtlaihnak a ngei. Israel miphun pawl cu kum 430 chung Ezip sal ah an tang. Cu hnu ah Pathian nih Moses hmang in a chuahter hna. Fawite in Faro nih a chuahter duh hna lo caah khuaruahhar hremnak phun hra an cungah a tlunter. A hun bik ah fapa upa thihnak in a hrem hna. Israel miphun pawl kha tuu na thah lai i a thi kha innka tung ah an neh lai a ti hna. Cuti cun Bawipa thinhunnak a rat tikah innka tung tuu thi a nehmi vialte nan luat lai a rak ti hna. Israel miphun nih a chim ningte in a tuah i Bawipa thinhunnak a rat tikah fapa upa thihnak nih a lanhtak dih hna. Cucaah lanhtak puai (passpver) an ti i nihin tiang biapi ngai in an hman zungzal.

Cu bantukin kan nih zong Bawi Jesuh nih kan sualnak ngaithiam dingah a taksa le thisen thlet in kan caah sual raithawinak a kan tuahpiaknak philhlonak caah Bawipa zanriah hi kan hman vemi a si. Bawi Jesuh khrih a thih lai caan kha Judah mi pawl nih lanhtak puai an tuah lio caante a si. Cu lio caan ah cun, Jesuh nih a zul tu 12 hna kha, Jeruslem khua, Make a nu a inn ah, zanriah a hmanpi ve hna. Cu a hmanpi lio hna ah Amah philhlonak ah Bawipa zanriah cu rak hman zungzal dingin a hnu bik bia a cahnak zong a ngeih hna.

Mah tuahsernak hi mirang holh in “Sacrament” a ti i Latin holh “Scramentum” in a rami a si. A sullam cu culio chan ah Rome ram ah tlangval chuah ka kha ralkap an luhter hna i training an pek hna. An training a dih in Sizar siangphrang caah biakam let lo tein ka tuan lai ti langhternak caah biakamnak an rak tuahter hna. Cu bantuk cu Sacrament sullam cu a si. Cu bantukin Bawipa zanriah cu zumtu pawl nih sual sal kan sinak chungin Khrih thisen thawngin luatter kan sinak philhlonak le theihthannak caah kan hmanmi a si ve. Cu Bawipa zanriah a hmangtu hna cu, Bawi Jesuh kha ka khamtu le ka bawipa a si tiah a zumhnak kha tipilnak in Pathian hmaiah le mipi hmaiah langhternak a tuah cangmi hna nih an biakamnak fehter thannak caah an hmanmi a si.

Bawipa zanriah hi Greek holh in “Eucahrist” ti zongin an ti. Mah biafang hi mirang nih “thank giving” an ti. A sullam cu Khrih nih a kan dawtnak le a zangfahnak cungah lunglawmhnak langhternak kha si. Jesuh nih “lunglawmhnak in bia a chim hnuah a cheu i a zultu kha a pek hna” (Lk. 14:22-23) ti kan hmu. Cucah Bawipa zanriah cu Jesuh nih kan caah nunnak pek in rian a tuannak, lunglawmhnak biachim caan ah langhtermi a si. 

Cun Bawipa zanriah cu “communion” ti zongin an ti. Mah biafang cu Greek holh “Koinonia” in a rami a si i hawikomhnak (fellowship) tinak a si. Bawipa thi le sa caan ah misur hang le changreu kan hmannak cu Pathian he kan hawikhomhnak langhtertu a si lengah zumtu pakhat le pakhat Khrih thisen le taksa hmangin hawikomhnak a si. Cu nih cun riantuan tinak ah, lungrual tein tan rualnak a langhter 

Khrihfabu tuanbia ah Sacrament hi pa sarih an rak ngei. Cu hna cu tipil innak (Baptism), fehternak (Confirmation), sual ngaihchihnak (Confession), Hawikomhnak (Communion), thitumhnak (Marriage), nawlngaihnak (Ordination) A hnu bik sathau thuh, pum upnak (Extreme function) hna an si. Asinain 1517 in Protestants kan rak chuah tikah mah 7 chungah Sacramant pa 2 lawng kan hman. Cu hna cu, Tipil innnak (Baptism) le Bawipa zanriah (Commuion) hi a si. 

Bawipa zanriah cu thianhlimternak (Sanctification) zong a si. A ruang cu Bawipa zanriah cu mi thianghlim pawl caah a si lo. Mi thianghlim pawl caah ah si sehlaw a tuah khotu kan um lai lo. Thianhlimnak tlinnak a duhmi zumtu pawl caah a si. Minung cu misual kan si.  Jesuh khrih kan zumh i Bawi le a khamhtu caah kan cohlan tikah Pathian nih miding bantuk ah a kan cohlan. Asinain, minung kan si caah kan zumhnak kha a cancan ah thazaang dernak, tlukrilhnak, thinlung rawhnak kan ngei tawn. Cu bantuk caan ah zumtu cu mah le mah kha sining zoh than in sual ngaihchih in Pathian duhnak leiah karhlan than kan herh. Cu bantukin Pathian lei karhlan than khawhnak le thazang lak than khawnak caah a thi le a sa caan ah misur hang le changreu hmangin biakamnak thar kan ngeih than tawnmi a si. A tawinak in kan chim ah cun Bawipa zanriah cu thianhlim nun ngeih thannak caah a si.

Tutan ah chim ka duhmi cu “Keimah philhlonak caah” ti hi a si. Minung kan i pehtlaihnak (relationship) a that le that lo cu kan i pehtlaihnak ah hin a si. Kan thinlung chungril lei in philh lo, hngalh peng le tlaihchan pengnak kha a si. Kan thluak in kan i cinken kha si lo. Voikhat cu kan khua ah chungkhar pakhat nih rawlei an kan kawh. Kan ei lioah a nu nih a pawngte ah pankan hmemi tein buh le sa a chiah. A ei pah cun a tap len ko khi ka hmuh. A sullam cu a fahning nih a thih takmi an si i amah philhlonak caah le a thlarau in a kan duhpi ko ti lanhtertu a si.

Cu bantukin Bawi Jesuh nih Zultu pawl kha “keimah philhlonak ah rak hmang tawn u” a ti.  Bible ah philhlonak kong hi pathum kan hmuh. Cu hna cu Joseph chimmi le (Gen. 40:14) Bawi Jesuh vailamtah lio i orhlei an tah vemi pa chimmi le (Lk. 23:42). Bawi Jesuh nih zultu hna he zanriah an ei ti lio a chimmi (Mtt. 26:26-28) hna kha an si.

Pakhatnak ah Joseph bia hi chim hmasa ka duh. Amah cu unau 12 lakah a hniang bik a si. Cun amah nih aa phun dang ngaimi mang a manh tawn. Cucaah a u le nih a hanhchuah. Voikhat cu a u le tuu cawnghnak hmun ah rawl a chan lio hna ah thah an rak tim. Asinain thah ngai cu an ruat khawh ve lo caah Ezip pawl sinah an rak zuar. Amah cu miding le mifel, Pathian tihzahmi a si caah Pathian nih a cawisan i Ezip ram ah Potiphar inn zohkhentu dirhmun tiang a phan. Asianin vanchiatnak ah Potiphar nupi nih a duh ruangah a hnu ah thonginn a phan. Thong chung ahcun Faro misur zu a tuahpiaktu le changreu a rawhpiaktu hna he an i tawng.

Voikhat cu thonginn chungah a hawi le pahnih hna kha mithmai chia ngai in a hmuh hna. Joseph nih cun zeidah cuti cun nan um tiah a hal tik hna. Cu tik ah zahan ah mang kan manh i a sullam kan theih lo caah kan lungre a thei an ti. Cu tikah Joseph kha kan letpiak tuah an ti. Joseph nih “mang let khotu cu Pathian a si” a ti hna. Cuti cun an mang cu an chimh veve. Faro misur zu a tuahpiak tawnmi nih cun ka mang ah misur ruang pakhat ka hmuh. Cu misur ruang  in cun a nge pathum an rak cawlh. A rauh hlan ah a hnah a cawlh i cun a rak tlai. Cu a tlai cu Faro sui hrai i put in ka lawh hna hnu ah a hang kha ka sur hna i Faro ka va pek a ti.

Joseph nih a mang cu a lehpiak i misur ngei pathum cu nithum tinak a si. Tuhnu ni thumnak ah Faro nih na bia an ceih lai i an luatter lai. Cun na rian thiang ah na lut than lai a ti. Asinain bia kan cah duhmi cu” Faro sin nan phanh tikah keimah mang chim kha rak ka philhpiak te hlah” a ti. Cu hnu ah cangreu rawhtu pa a mang zong a lehpiak.

An pahnih te cun Joseph nih a lehpiak ning hna in a si taktak. Asinain misur zu a tuahpiaktu pa cu Faro sin a phan tikah Joseph kong kha chim a philh cang. Minung hi nuamhnak le hlawhtlinnak hmun kan um caan ahcun kan bochan tawnmi kha kan philh tawn hna. Zan khat cu Faro siangpahrang nih mang a manh ve. Cu a mang cu a ram chung mifim vialte nih fial hna nain an leh kho lo. Cucaah an khuaruah a har ngaingai. Cu lioah Misur zu a tuahpiakmi pa nih Joseph nih bia a cahmi kha a theih than. Cu tikah Faro kha a chim i Faro nih a rannak in thonginn ahcun a auhter hna.

Jeseph nih cun a mang sullam cu a lehpiak i Siangpahrang cu a lawm ngaingai. Cucaah a mang sullam kum 7 chung kum a vui lai i cu hnu kum 7 chung mangtam a tlun lai caah cu harnak chung luatkhawhnak caah Joseph kha tuanvo a pek. Cu tikah aJoseph cu Ezip ram uktu le zohkhenhtu dirhmun a phan. Amah nih mangtam chung harnak vialte tuanvo a lak dih. Mi vialte kum 7 chung rawltam tihalnak in a luatter dih hna. Joseph tuanbia nih a langtermi cu Jesuh a si. Joseph hi Jesuh chimchungnak a si ko.

Joseph a thilti khawhnak hi Faro misur zu a tuahpiaktu pa nih Faro sin a phun hnu lawngah hmuh khawh a si. A phun hlan chung cu thonginn chungah aa thup ko. Faro kha a chimh i thonginn a luat hnu lawngah Pathian thilti khawhnak Joseph cung aa thupmi kha mi vialte nih an hmuh. Cucaah a si, Joseph nih Faro misur zu tuahpiaktu pa kha “Faro sin nan phanh tikah keimah kong hi rak ka chimpiak te” a ti. Cu bantukin Bawipa zanriah cu Bawi Jesuh nih “keimah philhlonak caah rak hmang tawn u” a ti. Hi kong hi Paul zong nih Korin khua ca a kuatnak hna ah “Bawipa zanriah kan hmanmi cu Jesuh a thihnak kong nan chim a si” a ti. Zeicahtiah Bawipa zanriah kan hmanhmi cu Jesuh nih a taksa le a thisen in a kan khamhnak kong kan chim a si. Jesuh kong hi zumtu pawl nih kan phun lawngah Pathian thilti khawhnak mi vialte nih an hmuh khawh ve lai.

Pahnihnak cu Bawi Jesuh he vailam ah an tahtimi pa nih Bawi Jesuh sin a chimmi kha a si. Bawi Jesuh chan ah hin vailam ah an rak tahmi hna hi sualnak sawhsawh an si lo. Ram le miphun nih a thatlonak a tur ding le a in dingmi minung pawl, ram rawitu miphun rawitu tiah an ruatmi hna an si. Cahlun chung zongah thing cung i thlaimi cu chiatserhmi an si a ti. Cucaah Bawi Jesuh vailamtah lio i kehlei le orhlei in an thali vemi hna kha sualnak a ngei taktak tiah an ruatmi hna an si lai. Asinain orhlei i an thlaimi nihcun “Jesuh siangpahrang in na rat than tikah ka philh te hlah” a ti. Cu a bia ka khat te cun Jesuh nih “mah hihi kan chimh, nihin ah Paradis ah keimah sinah na um lai” a ti.

Cu bantukin Bawipa zanriah kan hmanmi cu Bawipa nih Amah thi le saa hmangin a kan dawtnak lanhhternak caah bia aa kan kamhnak kha i put in i phuhrun lo tein Bawipa na pennak chungah ka philh hla tiah kan va nawl vemi a si. Zeicahtiah kan nih khamhnak ding caah vawlei in a chuakmi thil nih a tlinh lo. Vawlei ah rikhiahmi caan a ngeimi nih rikhiah khawhlomi zungzal chungah a kan luhpi kho lo. Cucaah kan nih khamhnak caah caan nih a uk khawhlomi sinak a ngerimi van thisen a herh. Cucu Pathian sinak a ngeimi Jesuh Khrih thisen kha kan nih sual thiannak caah hman a rak si.

Pathumnak cu Jesuh a si. Bawipa zanriat hmangin Amah philhlonak kha a chim. “keimah philh lonak caah rak hmang tawn u” a ti. Mah lio caan hi lanhtak puai caan a si. Thilnu cawk lo cangreu puai a ni hmasa bik ah khan zultu kha Jesuh sinah an ra i “khuazei ahdah lanhtak puai zanriah cu va tim u tin a kan duh” tiah anhal.  Khuachung ah va kal u law mi pakhat inn ah kan sayapa nih ka caan a phan cang. ka zultu hna he na inn ah lanhtak zanriah ei kan duh a ti tiah va chimu a ti hna. Zanlei sang a hung si tikah Jesuh cu zultu hna he raw lei awk ah an thu. Rawl an ei lioah cun Jesuh nih nan lak i pakhat nih hin nan ka rawi lai a ti. A zultu pawl cu an awklawk chong i keimah ka si maw tiah an hal cio. Bawi Jesuh nihcun “keimah he changreu a hnimtimi a si” a ti.

Zanriah an ei lioah cun Jesuh nih chang kha a lak i thla a cam. Hihi ka pum a si i lak u law ei u a ti hna. Cun hrai zong kha a lak i Pathian sinah lawmhnak bia a chim. An nih cu a pek hna hi nan dihlak in ding u, hihi ka thi a si. Biakam fehternak thisen, sual ngahthiamnak ca i mi tampi ca i thletmi cu a si a ti hna (Mtt. 26:26-28). Mah bia hi Paul nih korine khua ca a kuatnak hna ah, “hi chang nan ei i hi hrai nan din fate Bawipa a rat hlan tiang a thihnak kong kha nan chim a si a ti”. 

Khrihfabu tuanbia kan zohthan ah chan a dotdot in sehtan nih minung hmangin Bawi Jesuh hi zumh awktlak a si lo tiah a titu an rak um len. Cu bantuk caan ahcun Bawipa nih a mi hna hmangin Khrihfa kan zumhnak fianternak (apologetics) a rak tuah tawn. Cucaah Geri Humber mush le Nichola hna nih cun Jesuh hi a thi i a thothan ti kan chimfian khawh ahcun Krihfa Pathian cu a tak a si ti kan langhter ko an ti. Cucaah Bawipa zanriah kan hmanmi hi Jesuh cu kan caah a thi ti fianternak (apologetics) kan tuahmi a si. 

Bawipa zanriah kan hmanmi kong ah ruah ning tete a um. Asinain according to Bible in cun “this is my blood” hihi ka thi a si (Mtt. 26:26) a ti. Mah hi kan unau RC nihcun transubstantiation an ti. A sullam cu thil pakhat kha thil dang ah aa thleng tinak a si. Chim duhmi cu misur hang le changreu kha Amah bia ningin kan hman tikah Amah thi le sa ah a thleng tinak a si.

Hi kong ah hin keimah ruahnak cu a um lo. Asinain Abraham nih moreb tlang ah Jehovah Pathian bia ningin a fapa kha raithawinak caah a pekchanh lio ah khan minung mit in cu tuu kong kha thah a si ko nain Pathian thinlung ah cun a fapa kha a si an ti tawn. Mah hrilhfiahnak hi Bible ahcun aa tial lo nain hman dawh ngai a si. Zei paoh hi Pathian bia ningin kan tuah ahcun kan nunnak ah thlennak cu a um hrimhrim. Cucaah Pathian nih a biakamnak fehternak caah a thi le a sa caan ah misur hang le changreu rak hmang tawn u a kan timi cu lungthin takte hman ding kan si.