KHAMHNAK (SALVATION)

Khamh, timi hi Latin holh in “salvw” le Greek holh “Soteria” timi in a rami a si. A sullam cu damter, daihter, chuahter, hnangamter ti hna hi an si. 

Hihi Pumsa le thlarau, komh in chim duhmi a si. Minung ah hin Pumsa (body), ruahnak (mine) le thlarau (Spirit) tiin mah pathum komhmi a si i, khamhnak kan ti tikah, hi pathum hna hi a chim duhmi a si. Hebrew holh cun “Yeshua” ti a si i a sullam cu thabat damter asiloah himnak ti khi a chim duhmi a si. Cahlun ahcun khamhnak timi hi Pathian cawlcanghnak a si tiin a langhter. Cun khamhnak cu luatnak (Deliverance) ti zongin kan hmuh (Psalam 3:8), Cu cahlun ahcun Israel miphun nih khamhnak hi thlarau lei khamh nakin pumsa luatnak le himnak ah an rak ruat deuh zungzalmi a si. Asinain Cathar chan ahcun pumsa khamhnak lawng si ti loin thih hnu thalrau nunnak ca tiangin hi biafang hi hman a rak si.

A. Sualnak Hram

(a). Vancung ram ah sualnak

Khamhnak timi cu zeidah a si? khamhnak timi cu sualnak chungin Pathian nih Jesuh Khrih in a kan khamhnak a si. Cucaah cu khamhnak cu kan fian khawhnak dingah sualnak le a hram hi kan fian hmasa a herhmi a si. Vawlei ah harnak phunphun a um. Zawtnak, Mangtam, Linhnin, tilian tbk tampi a um. Lihnin ruangah mi tampi an thi. Tilian ruangah inn thatha a rawk. Chungkhar buainak a tam. Hi bantuk hi Pathian nih a tuahmi a si maw?. Sisehlaw Pathian cu zeibantuk Pathian dah a si hnga?. Zaangfahtu Pathian kan ti tung. Pathian nih vawlei a ser lioah zei paoh a tha a ti. Voikhat cu ngakchia pa nih a nu kha saram hna hi pathian sermi a si maw tiah biahalnak a tuah. Zei ruang ah cu bia cu a hal ti ahcun rawl a ei lioah chizawh nih a sa a ei piak caah a si. Hi bantuk biahalnak hi mi tampi nih kan hal ciomi a si lai tiah ka zumh.

Zaangfahtu Pathian a si ahcun zei ruangah ka fapa a thih, zei ruangah ka nu a thih. Zei ruangah sunghnak le zatlaknak kan ton tbk biahalnak hi a tam khomi a si. Pathian bia nihcun “Pathian cu zumhtlak” a si a ti. Sam 89:14 “felnak le diknak cu Bawi thutdan a ngakchanmi a si” a ti. Asinah Pathian cu harnak hramthawktu a si maw?. Harnak hna hi Pathian sermi a si maw?. Isaiah 45:7 “ceunak ka ser i muihnak ka ser. Remnak ka ser i ralnak ka ser” a ti.  Cu ruangah cheukhat nih Pathian cu sual ser hramthawktu a si an ti tawn. Isaiah 45: 7 hi vs 6 in rel ahcun a fingmi ngai. “Vawilei cung mi vialte nih nichuahlei in nitlaklei tiang keimah cu bawipa ka si i, Pathian dang an um lo kha an hngalhnak hnga hi bantukin ka tuahmi cu a si” a ti. Cucaah mah Baibal cang hi Babilon misual pawl ramdang hmangin chimhriam te lainak kongtu a si.

Sual hramthawknak cu minung thinlung chungin a rami a si. Minung kan duh thimnak in a rami a si. Sual cu Baibal nih zeitin dah a ti. Rom 14:23 ah “zei paoh zumhnak thawngin tuah a si lomi cu sual a si” a ti. Jame 4:17 ah “hi a thami thil hi ka tuah awk a si tiah a hngal ko tung i a tuah lomi cu sual a si”. Jame 2:10 nawlbia pakhat a tuah sual ahcun a zate in buar a si. Mah nawl zulh lonak cu khuaika in dah aa tawk. 1John 3:8 “cu sualnak a tuahmi paoh cu khuachia fa a si” a ti. Cucaah sual hram thawktu cu Sehtan a si. John 8:44 “nan nih cu nan pa khuachia fa kha nan si i tuah nan duhmi cu nan pa khuachia duhnak kha a si” a ti. Cucaah sual hram thawktu cu Pathian a si lo. Pathian cu zangfahnak in a khatmi a si caah Amah sin in sualnak cu a thawk kho lo.

Asiah Sehtan cu sual cia in maw Pathian nih a ser. Pathian nih lei le van a ser ahkhan vancung mi a ser hna. Pathian sermi an si caah Sehtan hi a hram in misual a si lo. Lusiter timi cu “ceunak kengtu” (ligth bearer) tinak a si. Lucifer min cu Isaiah 14:12 chung lawng kan hmun i mah chungah “Babilon Singpahrang deirel Arfi ceu” tiah kan hmuh. Lusifer kong hi Ezekiel profet hmangin biazai bantukin a chim (Ezekiel 28:12-19). Cucaah a hram ah Lusifer hi mi sual a si lo. Pathian nih vawlei a ser lioah “a tha” a ti ko. Lusifar hruainak in Pathian cu an biak (worship) tawn. Nuam tein Pathian kha an thangthat tawn. Lungkhat tein an um tawn. Pathan nih vanmi hna kha milem bantukin Amah duhmi paoh tuahter dingin a ser hna lo. Anmah lung thleknak tein Pathian kha bia kho dingin a ser hna. Lusifer nih vanmi pawl cu a hruai hna i Pathian kha a thiang a thiang tiah nifatin an thangthat tawn.

Asinain ruah lopi in Lusifer nih Pathian kha zirngeihnak le hnahchuahnak a ngei. Van ah ka bawi thutdan ka cawisang ve lai. Vanmi ka hruai ve hna lai tiah a thinlung ah a ruat. Minmen nak sang ah ka um ve lai a ti (Isaiah 14:12). Mah kha sual hramhtawknak cu a si. Mah kha zirngeihnak thinlung in a thawkmi a si. Mah a thinlung in a ruahmi kha Pathian nih a hngalh. Hmailei ah vancungmi pawl lungthin a hrawh hna lai i vawlei mi zong a hrawh hna lai ti kha a hngalh. Sermi thil vialte zong a hrawk hna lai ti zong a hngalh. Cu bantukin Lusifar nih vanmi cheuthum ah cheukhat a hruai khawh hna. Cucaah van ah dohnak nganpi a rak um. Mah dohnak hi dohnak sawhsawh a si lo. Zei khi dah a hmanmi a si i zei khi dah a hman lomi a si ti fianternak  caah a si. Cucaah sualnak hi vancung ram in a rak um cangmi a si. Cu bantukin Pathian nih sual a dohnak zong hi vancung ram in a rak thawk cangmi a si.

Jehovah Pathian nihcun Israel miphun hna kha “nan hmaiah nunnak le thihnak ka chiah nan duhmi i thim u” a ti hna. Mah bia kha Israel miphun sin lawngah a chimmi a si lo. Vancung ram in Lusifer le a party pawl cungah Pathian nih a tuahsernak in a langhter cang. Lusifar le a party pawl cu an duh thimnak in Pathian kha an rak doh. Van ah dohnak cu biatak le lih dohnak, aho khi dah a hmanmi cu a si i, aho hnu zulhding dah a si, ti theihfiangnak caah a si. Lusifer hi vancung ram in misual min a phorh cang. Paul zong nih “van hmun ah thlarau sual um mi hna” a ti. Lusifer pakhat ruangah van ah that lonak a um kha a si. Lucifer le a party cu an sung i vawlei ah tlak an rak si. Cu vawlei thlakmi hna cu thlarau sual pawl (evil spirit) ti an rak si. 1John 3:4 ah “sualnak a tuahmi paoh nih Pathian nawl a bur a si; zeicahtiah sual cu nawl bur a si”. Cucaah vawlei ah duh thimnak kan timi hi van upadi in a rami a si.

(b). Vawlei ah sualnak

Adam le Evi chan lio kha cu Pathian kha hmai ton tein an biak lio chan a si. Pathian nih thianghlim tein a ser hna i Eden dum cu an bawinak hmun a si. An rian cu sertu bia ngaih lawng kha a si. Cuti an nun chung paoh cu thinphannak an ngei lo, hlimnak lawmhnak nun an ngei. An nunnak caah khuaruah har ding a um lo. Asinain Pathian bia an ngeih loin ei hlah u a timi hna thingthei an ei hnu cun an nun ah thinphannak lawng a si cang. Tak lawngin an um kha an hngalh. Sam 58:3 ahcun “mithalo cu an chan chung vialte palhnak a tuahmi an si. An chuah ni in lihchim an i thawk” a ti. Isaiah 48:8 ahcun “rinh awktlak na si lonak cu ka hngalh, na chuahnak in mi doh hmang na sinak cu ka hngalh a si” a ti. Cu thil cu anmah lawng kha si loin an hrinsormi hna kanmah zong kha mi sual ah rel chih kan rak si.

Cu ruangah Evi le Adam cu Pathian zohkenhnak hmun Eden dum in chuah an rak si. Nun thianghlim an si tawnnak khan nun thiang lo ah an cang. Zungzal nunnak kha zungzal thihnak ah an phan. Pathian zohkhennak hmun le ram khan thawl in sehtan pennak tangah mi vakvai le khual ah an cang. Sual bawi tangah sal bantuk an rak si. Sertu bia ngaih lonak, mah nawl in nunnak an ngei cang caah Pathian he an umti kho ti lo. Zeicahtiah ceunak le muihnak cu an um ti kho lo. Isaiah 1:5-6 ahcun “Pathian hmai ahcun kan lungthin le kan ruahnak a zaw. Kan lu in kan ke tiang khuazei hmanh ah damnak a um lo” a ti. Cucaah minung cu thil sual kan tuah ruangah mi sual kan si lo. Mi sual kan si caah thil kan tuah sual a si. Minung hmuhning ahcun thil sual kan tuah ah misual kan ti. Kan thinlung chung hrim ahhin thatlonak le sualnak tuah duhnak hram a rak um ko cang.

B. Sualnak man cu thihnak.

Zei ruangah Lusifer cu sualnak ah a tluk ti ahcun ruamkainak le porhlawtnak Pathian kha bochan loin mah lungrinhnak thinlung a ngeih caah a si (Ezakiel 28:17). Cu ruangah Lusifer cu sual hramthawktu a si. Cucaah Paul nih “sualnak cu mi pakhat thawngin vawlei ah a tlung” a ti (Rom 5:12). Sehtan (Lusifer) nih vawlei ah Pathian mi, Evi le Adam an um kha a hngalh. Van ah Pathian an cawisan le an thangthat tawnning khan an thangthat ve lai, an lengti lai ti kha a hngalh. Pathian zong nih, sehtan (lusifer) nih Evi le Adam kha a hlen te hna lai ti kha a hngalh. Cucaah “hi thingthei hi nan ei lai lo” ti zong kha a chimh hna. Sehtan nih nan Pathian van ah keimah he caan saupi kan umti cang. Cucaah a sining ka hngalh ko, ei ulaw Amah nan lo lai a ti hna. Cuticun ei duhnak thinlung an rak ngei. Ei duhnak thinlung in thil thalo hi kan tuah lengmang ko.

Cucaah Eden hmun ah sual phunhnih a um. Cu hna cu, hlen ruangah sual tuah le hngalh ko nain sual tuah hna kha an si. Asinain a pahnih in thihnak a chuhpi veve. Nihin kan nunnak cio zongah a si ko. Hlen in sual le hngalh ko nain sual hi kan tuah ciomi a si. Adam le Evi kha sual an tuah hnu cun, Pathian nih sinak a pekmi hna kha a lak than. Zawtnak le harnak tu nih a tlunh hna. Nihnak le lawmhnak aum kho ti lo. Tahnak le harnak lawngte a si.Cucu sehtan hlennak ruangah a si. Sual man cu thihnak a si caah minung cu a thi ding lawngte kan si cang.

Pathian nih vawlei caah nupa caan ah Evi le Adam cu a chiah ko hna nain Pathian nawl an ngeih lo ruangah Eden dum cu, Sehtan ukmi khua le ram ah a cang. Vawlei tuknak le dohnak ramah teitu a simi nih ram cu an co tawn. Cucaah vawlei bawi cu sehtan a si cang. Cucaah vawlei cu tahnak le ngeihchiatnak ramah a cang. Pangpar hna nih an par i, an ui than cawlh. Zawtnak le faknak a tam. Tilian le mei kang a tam. Ahnu ah thihnak a phan. Cucu sehtan khua le ram a sinak cu a si.  Evi le Adam nih an rak zulhmi lam hi tihnung thihnak lam tu a rak si.

C. Pathian dawtnak

Vawleicung ah Biaknak nganpi 4 an um i anmah le Biaknak cio ah a tha tukmi an si. Cu hna cu Budish, Muslim, Hindu, le Khrihfa hna an si. Khrihfa biaknak asilomi hna nihcun Khrihfa Biaknak hi Biaknak pakhat ah an ruah. Sihmanhsehlaw Bawi Jesuh cu vawlei ah Biaknak tuahding ah a ra lo. Nunnak kha kan ngeih i duhdim tein kan nun khawhnak ding caah a ra (John10:10). Cucaah Biaknak timi cu zeidah a si i Khrihfa sinak cu zeidah a si ti hi kan fian a herh. Biaknak hram thawknak cu minung nunnak ah tihnak phannak, hnangamlonak a um. Cu bantuk tihnak le phannak, hnangamlonak chungin hnangamnak kawlnak khan Biaknak a chuahnak hram cu a si. Phundang in kan chim ahcun Biaknak cu minung nih Pathian kan kawl nakin a hung ummi a si.

Asinain Khrifa kan timi cu cu bantuk cu a si lo. Amah thangthat ding ah sermi minung cu sehtan hlennak ruang Eden dum in thawl kan rak sinak kha a thinlung ah a caam zungzal. Kanmah tel loin a Bawi thutdan cungah a nuam hlei lomi Pathian a si. Jeramiah 31:3 “Dong loin kan zohkhenh zungzal ko hna” a ti. Cucaah van khua lipi ah khuakhannak a um i a dinnak le felnak in a thawl cangmi hna minung tlanhthan dingah, Pathian a dinnak le a felnak in biachahnak a tuah cangmi kha hrawh loin, Amah tu kha misual ai ah dantat dingah vawlei ah a ratnak a si. Cucaah vancung mi hna nih kulh in sunparnak he thu ko hmanhsehlaw Sehtan nih hlen in vawlei ah harnak a tawngmi hna khamh dingin vawlei ah a ra. Paul nih Filipi khua ca a kuatnak hna ah “Pathian sinak kha a ngeih zungzalmi a si ko nain hramhram in Pathian tluk si awkah a rel lo. Amah lungtho tein cu vialte cu a hlawt dih i sal sinak tu kha aa lak; Minung bantuk ah a cang minung mui in a lang. Mi toi ah aa dor i nawlngaihnak lam kha thih tiangin a zulh” a ti (2:6-8). Cucu kan khamhnak lam cu a si.

Nawlngeih lonak ruangah sual kan sinak khan, Nawlngaihnak in Pathian cu Jesuh Khrih in a dawtnak kong phung dingin a ra. Eden par a chuahthannak ding in Vanmi pawl nih sunglawi ngai in hlaremhbu he an rak thlah. Sehtan riantuannak ruangah ralnak le remlonak in a khatmi “vawlei ah remnak leng ko seh, a dawtmi hna umnak vawlei ah daihnak um ko seh” an ti. Cuticun Bethelhem cawrawl einak kuang ah a rak phan. Cucaah Jesuh vawlei a ratnak nih a phuan duhmi cu Pathian cu dawtnak le zangfahnak Pathian a si ti kha a si. Zeirungah tiah Pathian cu dawtnak a si i zeitik hmanh ah a dawtnak cu a thleng bal lo. Pathian cu minung cungah zangfahnak a ngeimi a si. 

Mithiang Paul nih 1John 3:1 chungah “Pathian nih zeitluk in dah a kan dawt ti hi ruahthan hmanh u, a kan dawtnak a ngantuk caah a fa kan si” a ti. Dawtnak hi phunhnih a um i cu hna cu ruang ngei dawtnak le ruang ngeilo dawtnak hi an si. Ruang ngeilo dawtnak kha pathian dawtnak cu a si. Minung phung le pathian phung a um i, minung kan i dawtnak cu a ruang ummi dawtnak a tam. A that caah maw, a dawh caah maw, rualchan kan si caah maw, khua khat kan si caah maw tiah a ruang um caah kan i dawtmi hi a tam deuh zungzal. Asinain Pathian dawtnak kan timi cu mah bantuk kha a si lo. Amah nih kannih cu, zei kan si ti kan theihlo lioah a fa ah a rak kan cohlan i a rak kan dawt.

Kan pathian dawtnak a tukning mikip nih hmuh khawh dingin a riantuan ding Lk 4:18-19 chungah “Bawipa Thlarau cu ka cungah a um. Sifakmi hna sin i Thawngtha chim awkah chiti a ka thuh i Saltangmi hna sin i luatnak thanh awkah a ka thlah. Mitcaw mi hna sin i khuahmuh thannak pek awk le Hremmi hn aluatter dingah a ka thlah, Bawipa nih a mi hna a khamh hna lai ding kum cu va thanh awkah a ka thlah tiah pumhnak inn ah Isaiah casual kha a relpiak hna. A rel ningin kum 38 mizeng pa kha a damter. Kum 12 thisen a chuah cangmi nu zong kha a damter. Mithi a thawhter. Kebei le mizeng hna zong a damter hna. Samaria minu le zakia te hna, a suallio i an tlaihmi nu hna zong kha a ngaihthiam hna. Cuticun Sehtan thatlonak le Pathian dawtnak an i danning kha mithmuh kuttawngh in a langhter.

D. Jesuh Khrih kan aiawktu sinak

Asinain a dawtmi hna minung sualnak thianhter awkah cuti men in cun a za rih lo. Zeicahtiah Sehtan hlennak a thalomi nunning cu mi vialte nih an hngalh khawhnak ding caah phun a hau. Sehtan hlennak cungah cun minung nih dinnak le sualnak hi tleidan khawh a rak si lo. Cu thil kan tleidan khawhnak le kan fian khawhnak ding caah hriamnam can ah vailamtah hmangin phuan a herh. Sehtan hi Pathian sinak nih vancung ram a sual lioah thah khawh a si ko lai. Asinain Pathian progrem cu cuti siloin vailamtahnak tu hmangin sehtan a thatlonak kha vawlei ah langhter a tim. Cucaah Amah hrim kha kan sual raithawinak caah a thih a herhmi a si. Asinain minung a si bantukin thih cu a thih ve. Cu ruangah Gesmany dum ah thla a cam. “Kapa a si khawh ahcun ka luatter ko” a ti. Asinain nangmah leimah sualnak chungin luatnak ding ahcun Amah kha a pumpek a herhmi a si. Cucaah a caah lamdang a um lo. Apa sinin bialehnak a rami cu vawlei serhlan in, na thih ding cu phun in a um cang ti kha a si. Cucaah Gesmany dum ah hrawhthan khawh asi lo. Cuti lehthan ahcun Adam thlak vialte hi kan thi dih ko lai ti kha a fiang. Cu bia a theih tikah “nangmah duh bang si ko she” a ti than.

Chim duhmi cu keimah tu nunnak ka pek ko lai tinak a si. Cuti a chimnak nihcun Sehtannak in Bawi Jesuh nih a kan dawt deuh ti a langhter. Pathian cu zangfah thiam a sinak kha a langhtertu a si. Cuti a silo ahcun sualnak man cu thihnak a si ko lai lo. Cucaah pathian dinnak le felnak ruangah a thih cu a hau ko. Mah zan ah khan a thlan cu ti bantukin a luang. A thazaang a dih tiknak a si. Cu nih cun sualnak ruangah Pathian dantatnak hrawh hi zeitluk in dah a har ti hi a langhter. Sual, timi a that lonak le a sualning a langhter.

Cuticun Rom ralkap pawl nih an tleih. A thil aa hrukmi an phawih in taklawngin an umter. Zan khuadei te an hrem. A lu ah hling luchin an chih. Pilot nih a sualnak ka hmu lo a ti. Hero siangpahrang sinah a kuat. Siangpahrang Hero zong nih a hmu hlei lo. Cucaah Pilot sinah a kuat than. Judah chan in sual raithawinak caah an hman tawnmi saram cu dotla a si lai ti a si. Pathian bia a tlinnak ding caah thate in sualnak a ngei maw tiah Bible bia tlinnak caah Pathian nih an thinlung ah rian a tuan i a khelhhlaiter hna. Asinain a sualnak an hmu lo. Cucaah Pathian bia ningin cun kan caah raithawinak a tlakmi a si. Pilot nih a sualnak a hmuh lo caah Jesuh Barnabas tu hi kan thlahpiak hna lai” tiah mizapi kha a ti hna. Mizapi nih Jesuh tu kha that ko, Jesuh Barnabas tu kha luat she an ti. A sullam cu, Barnabas nih a langhtermi cu nangmah le keimah hi kan si. Sualnak a ngeimi nangmah le keimah tu luat in sualnak a ngei lomi Jesuh tu kha that ding a si. Bawi Jesuh cu kan caah aiawktu sinak langhternak a si. Cu khuakhannak cu vawlei serhlan in a rak um cang.

Sam catialtu pa nih cun Pathian cu Zion tlang bantukin a tahchun i “Zion tlang hninh khawh lo le thial khawh lo bantuk a si” a ti. A sinain Pathian cu kanmah sualnak ruangah hninh khawhmi le thil khawhmi dirhmun a phan. Cil an chak, an tuk, an velh. Keilei le orlh lei in misual an timi hna an khehchih ve hna. Pathian fapa na si ahcun rak tum tuah an ti. Bawi Jesuh nih “kapa zei an tuah ti an thei lo; an sualnak ngaithiam hna” tiah an ca tu ah thla a cam. Rom ralkap pawl nih an serhsat. Asinain cu serhsatnak bia nih Jesuh a thin hunter kho lo. Pathian fa a sinak, lungsaunak le thinfualnak tu kha a langhter. Mah a lungput nih hin kan zulhmi pa hi zulh tlak a si ti a langhter. Vailamtahnak cungin tum she law kan nih caah khamhnak lam a um lai Cucaah nihin ah ho dah kan i, thim lai.

Hi kong ka ruat tikah Pathian dawtnak cu a kan hringtu nu le pa dawtnak he a khat lo. Pa le fa hmanh a caan ahcun sik le hlawt a um khomi a si. Cucaah Pathian dawtnak hi minung phungin kan chim ahcun kan palh ko lai. Nihin ah nu le pa nih an hlawtmi a thi in an charmi fale an tamtuk cang. Cu ruangah minung dawtnak he cun tahchun ngam ding a si lo. Pathian dawtnak hi thuk deuh in ruat tuah u si. Pathian fale nih Amah Pathian kan dawtnak cu a dawtnak kan ruat than hi a si. Kanmah le santleih lonak kong kan ruat ahcun kan lungre a thei chin ko lai. Sam 8:4 “minung menmen a simi hi zeiruangah nan hnakkar ah na tenh. Zeiruangah dah a zawn na ruat?” a ti. Paul nih 1 Cor. 13:13 ah dawtnak kong fiang tein a chim. “Pathian dawtnak cu, lung a sau, a thin a tawi lo, mi cungah dawtnak a ngei” a ti. 1 John 4:8-10 ahcun “Pakhat le pakhat a daw lomi nihcun Pathian kha an hngalh lo. Zeicahtiah Pathian cu dawtnak a si” a ti. Cucaah Bible nih dawtnak na ngeih lo ahcun a timi cu Jesuh na ngeih lo ahcun ti chimduhnak zong a si.

Pathian dawtnak cu sualnak nihcun thihnak kha hmangin a kan uk lioah, Jesuh velngeihnak nihcun dinnak hmangin Pathian sinah a kan kalpi. A sual lioah an tlaihmi nu kha an phung ning in cun thi ding a si ko. Cu hlan ah mi tampi zong an phung ningin sual man thihnak cu an rak in cio ko cang. Asinain a vanthatnak cu Bawi Jesuh he an rak i ton kha a si. Kha lioah Bawi Jesuh um hlah she law a caah chim ding a um lai lo. Cucaah Khrihfa hlabu No. 209 ahcun “kan dawt Bawi i Khuaruahhar vel cu, kan sual palhnak nakin a ngan deuh” a ti. Isaiah 54:10 “fing le tlang hmanh khi an cim hnga i a rawk ko hnga, sihmanhsehlaw kei nih kan dawtnak cu zeitik hmanh ah a dong lai lo”. “mi nih a fa kha a philh kho hnga maw? A chungchuah cu daw loin a um kho hnga maw?, nu nihcun a philh hmanh a philh ko hnga, sihmanhsehlaw kei nihcun kan philh bal lai lo” (Isaiah 49:15). Lk. 15 chungah fapa tlaupa kong kan hmuh. A fapa cu diriam tein saulnak phunphun a tuah lioah a pa dawtnak cu a fapa cungah a hmun zungzal ko.

Nihin ah nangmah le keimah zong Pathian sin, kan kirthan hlan chung cu, pathian nih a kan hlam lengmang ko. A dawtnak in a kan hngak peng. Kan kir lai kha a kan hngah ko. A tha bikmi cu fapa tlau pa nih thi lawlaw ko ning a ti lo. “Kapa sinah ka kir than lai” a timi hi a si. Cucaah nang le kei zong kan pa sinah kirthan ding kan si. Pathian cu a kan dawtu a si. Maw bawipa nangmah locun ka si kho lo ti ko. Ka pa nangmah fa caah ka tlak lo nain ka cohlang ko ti ko. Na sualnak kha aa cin khen lai lo. Pathian nih kan sual hi biapi ah a chia lo. A sin kan kir lawng kha a zohmi a si. “nan sualnak cu sendup bantukin sen ko hmanh sehlaw hrawhra bantukin ka ranter lai” a ti (1peter 1:18). Cu ruangah a pa nih fapa tlau pa cu lawmhnak puai a tuah kha. A thil vialte a thlen piak kha. “Angki pe u, kedan zong hrukter u lunglawmhnak a si” a ti. Cu bantukin kan nih zong Pathian sin kan kir ah cun kan sining vialte a kan tlen lai i sining thar in kan nung lai. “mi zeihmanh hi Khrihfa he an i pehtlaih tikah cun mithar a si, nunning hlun kha a lo, nunning thar kha aa thawk cang” 1Cor. 5:17).

E. Sualnak ah kan thi cang i Khrih ah kan nung. 

Rom 6:5 ahcun “A thihnak ah Amah he kan thih ti ahcun nunnak i thawhter a sinak ah kan nih zong thawhter ti kan si ve lai” a ti. Mah bia hi nihin kan nunnak ah biapi ngaimi le sullam a ngeimi bia a si. Pathian bia nih a chimning ahcun sual hi a thi kho lo. Hremhmun zongah a thi kho lo. An hrem zongah a fak cu a thei nain cu a tur innak cu a dong kho lo tiah a kan cawnpiak. Cucaah sualnak cu a thi kho lomi a si caah kanmah tu hi sual thawnnak chungin kan thi. A sullam cu sual lakah kan nung ko nain sualnak nih kan cungah nawl a ngei kho ti lo tinak a si. Cucu Khrih nih a kan dawtnak cu a si. A ruang cu Eden dum i Pathian he a kan thentu cu sualnak hi a si. Cucaah sualnak ruangah mi vialte hi sual dantatnak a hmu ding kan si. Asinain cu sual man dantat ding cu a kan sian lo caah kan aiawh (Substitution) Jesuh tu kha a thi. “Khrih nih a pum hrimrim in kan sualnak cu vailam tahnak ah khan a kalpi i cucu kan nih cu sualnak ah khan kan thi cang i dinnak ah kan nung cang” 1peter 2:24). Gen. 22:13, Number 3:12-13, Number 8:18, 1 samuel 17:9, Leviticus 1:4, Exodus 28:38, Leviticus 16:21-22, Mtt. 8:17, Rom 5:61 The. 5:10

Cucaah kan aiawk ah Bawi Jesuh a thi i cu thihnak cu a thawhtak cang caah mithiang Paul nih a” a thihnak ah kan thi i Khrih thawhthannak chungah nunthar in kan nung ve” a ti. A sullam cu sualnak kha kan thihtak cang tinak a si. Cucaah sualnak nih kan sin ah nawl a ngei ti lo. Sual cu zumtu caah ramdang mi bantuk a si cang. Zeicahtiah Khrih kan ai ah a thihnak nih khan sualnak chungin himnak a pek cang. Cucaah sual thawnnak chungin kan luat “sihmanhsehlaw a tu cu sual thawnnak chung khan latter nan si cang” Rom 6:22). Cu bantukin Pa sunparnak thawnnak nih Bawi Jesuh cu a thawhter bang khan kan nih zong sual thawnnak chungin Jesuh he nunnak thar ah kan nung ve. Jesuh thawhthan nun kha kan ni hrawm ve. Cuti kan nunthan tikah kan minung hlun kha si ti loin nunning thar in kan nung tiah mithiang Paul nih a ti (11 Cor. 5:17). Close 1:26-27 “Khrih cu nan chungah a um i cucaah nan nih cu Pathian sunparnak kha nan i hrawm lai” a ti. Cucaah Khrih thawhthannak nun aa hrawmmi hna nih sualnak kha an tuahpeng ti lo.

Nihin ah mi tampi nih zeitin dah khua le ram ah daihnak a um lai. sual kan tlawmter khawh chin lai, tiah ruahnak phunphun kan chuah i an i zuam tawn. Asinain kan hlawh a tling kho tawn lo. Zeicahtiah minung cu tha tiah a tha kho taktakmi kan um lo. Fel tiah a fel kho taktakmi kan um lo. Fial hlah tiah a fial lo taktakmi kan um lo.  Cucu nifatin kan buaipimi a si ko. A dong kho taktak bal lo. Asinain Bawi Jesuh nih thihnak in a thawhpimi nun cu remhthan (repaire) nun a si lo. A thar in pekmi nun a si. Bible nih minung hlun kha a thothan a ti lo. Adam pahnihnak Jesuh kha a thothanmi a si caah kannih zong Khrih he thawhthan nun kan ngeihnak thawngin nunthar ah kan nung ve tinak a si. Pathian nih a kan duhpiakmi cu Khrih he vailam ah thih kha a si. Cucaah nunhlun remh a si lo. Nunhlun a dih hnu in nunthar kha aa thawkmi a si.

Cucaah Khrih thawhthannak nun aa hrawmmi hna nih sualnak hi kan tuahpeng a si ahcun sual lakah a rak thi taktak lo tinak tu a si. Cu bantuk sualnak ah thih taktak lomi nuntharnak ka ngei a timi hna cu a taksa nunning chiakha tukmi an si tawn. An biachim zong ngaihngam a si lo i a tha lomi bia chim te hna hi zei ah an rel lo. Sehtan nih a hmanmi minung tu ah an cang. Cu bantuk minung hna nih cun, Khrih ah mithar kan si hnu cun kan tuahsualmi a um zongah kan thlarau nunnak cu a rawk kho ti lo an ti. Cu bantuk piangthar kebei kan tam tuk cang. Cu bantuk nih cun mithar sinak kha sual tuahnak (permission) bantuk ah an hman tawn. 

F. Khrih nih a kan tlanh (Redemtion)

Exo. 6:6 “keimah cu Bawipa ka si: Izipt mi hna nih hramhram in an in tuantermi hna rian in kan luatter hna lai. Tih a nungmi dantatnak tlunter awkah aa samhmi ka baan thawng in nannih cu kan khamh hna lai”.  Micah 6:4 “Izapt ram in kan khamh hna, sal cannak ram in kan tlanh hna, Nanmah hruai awkah Moses le Aaron le Miriam kha ka thlah hna. Mah kha tlanh (Redemtion) timi cu a si. Rom 7:14 paul nih “sualnak sal ah a zuat in zuatmi ka si” a tinak chungin thlanhmi kan si. Cu tlanhnak kong cu Levitikas 25:25 chungah “nan unau a si a fak i a thilri a cheukhat cu a zuar ahcun, amah he aa naih bikmi a rualchan nih a ra lai i a unau nih a zuarmi cu a thlanh lai” a ti.

Cu bantukin misual nang le kei Pathian nih a kan tlanh timi zong hi sehtan nih amah mi le sa ah a ruah cangmi hna chung khan Jesuh Khrih nih a rak kan tlanhnak kha (Redemtion) cu a si. Cu tlanhnak cu vawlei cung phungning in a haumi a si. Cun a thianghlimmi le dotlaknak a ngeimi a si a hau fawn. Sihmanhsehlaw cu bantuk thianhlimnak a ngeimi cu vawlei ah aum lo. Cu a si caah Jesuh Khrih cu vawlei ah a rat a haunak cu a si. Mah kha sehtan nih a hngalh i ni sawm 40 le zan 40 ramlak ah a kalpi i a tukforh. Vawlei ah Sehtan nih a penmi ram kha Pathian penmi ram ah ser a tim than ti kha a hngalh caah “ka bia law mah ram hi kan pek ko lai” a ti. Jesuh nih a duh lo. Zeicahtiah thisen chuah loin sehtan nih a pen cangmi ram kha lak than khawh a si lo ti kha a hngalh. Zeicahtiah ram lak than dingah pathian nih vawlei serhlan in rak tuaktan cia a si. 

Hlan ah hin leiba ruangah sal a simi hna hi an cal ah leiba kha an tial piak hna. Mah kha chungkhat nih an champiak hna tikah mah ca kha cahang sen in an cross in “tetalethi” tiah an tial. Tetalethi ti cu a tlin cang (Pay in full) tinak a si. Sal sinak in chuah khawh a si cang tinak a si. Mah tuanbia kha Paul nih a hngalh caah sualman cu Khrih nih a pek cang caah chuah khawh an si cang a ti. Mah hi Judah ca lawngah a si lo, “mi vialte caah mi pakhat a thi i a thihnak ahcun mi vialte an thi ve ti kha kan hngalh caah Khrih nih kan ca i a ngeihmi dawtnak nih cun a kan uk” (2kor 5:14). Mi vialte a ti caah nangmah le keimah ca zongah a si. Cucaah mi vialte thihnak ai in mi pakhat a thi timi hi a dikmi a si. Pathian nih Khrih hi a kan pek. Amah cu kan hngalh hlanpi in kan caah a thi cang. Cucaah Paul nih “Khrih ah khenh chih in ka um cang. Tu hi keimah ka si ti lo ka nun hi Khrih a si” a ti. Mah kha Judah miphun nih an thei thiam lo. Kan nih cu Abraham tefa kan si an ti.

Cucaah nihin kan nun hi kanmah kan si ti lo. Rom 6:6 “kan minung hlun cu Khrih he vailam chungah kheh chih in a um cang” a ti. Sam 49:7 ah minung nunnak man cu a sung tuk. Cu a sung tukmi minung nunnak tlanh dingah Jesuh cu Amah lungtho tein vawlei ah a ra (Phi. 2:7). Cu minung nunnak cu “a va hmuh than tikah a lung aa lawm tuk i cucaah a liang ah aa khin i inn ah a tlunpi” tiah Jesuh nih tuu tlau an hmuh thannak tahchunnak bia in a chim. “Cun a hawikom hna le a innpa hna kha a auh hna i, Ra ka lawmhpi tuah u, zeicahtiah a tlaumi ka tuu kha ka hmuh than cang” a ti. (Lk 15:4-6).

G. Khrih ah Mithar kan si. 

Minung cu Khrih tel loin that kan duh zongah a tha kho taktakmi kan si lo. Chunglei chiat, lenglei nal kan si. Mah kan chuahpimi nunning in vanmi nih van ah kan hruai hna she law Khrih ah mithar sinak ngeihlo cun vanram khi kan caah a nuam hlei lai lo. Zeicahtiah vanram cu zaangfahnak thinlung le toidornak lungthin ngeihnak hmun a si. Cucaah Khrih ah mithar timi cu thil sining chimnak a si. Na vanram umnak thilthuam a si. Pathian dawtnak na theih hlan ahcun thlacamnak hmun ah na tel kho lai lo. Phungchim te hna zong kha can sau tuk men ah na ruat lai. Zeitin dah hla saknak hmun, Amah thangthatnak hmun ahcun kan minung zia he a kaih lomi cu kan um khawh lai. Pathian ram ahcun lenglei phunnak hmun a si lo. Chunglei nun thiannak a si. Cucaah mi zei hmanh hi Khrih ah mithar asilo ahcun Pathian peknak chungah a lut kho lai lo (John 3:3).

Vawlei ahcun kan um kho ko lai. Cu bantukin Khrihfabu chung zongah kan um kho ko lai. Upa Rian zong kan tuan kho ko lai. Peter zong hi kum thum le cheu Jesuh a zul kho ko. Asinain Bawi Jesuh kha an tlaih i a angki an phawih, an tuk an velh, an hrem khan cun, Jesuh kha ka hngal lo a ti i a tlik tak cang. Peter cu Jesuh nih minung 5000 rawl a danghmi hna le mithi a thawhtermi le mi zaw a damtermi hna tha tein a hmuhtu asi ko. Jesuh kong thate in a theitu a si. Asinain a theihmi le a hmuhmi hna men in zultu taktak a si kho lo. A cungah nunnak um kha haumi asi. Chunglei thlennak a haumi a si. Chunglei in Bawi Jesuh kha theihnak le hngalhnak a um lo caah hlawt than ko. Cucu Jesuh nih a ngalh caah “Ar voikhat khuan hlan ah voithum na ka hlawt lai, asinain lungthlennak taktak na hmuh tikah nan u nau hna kha zumhnak leiin fehtertu na si te lai” a ti. Cucaah Khrih ah mithar si kan herh.

Cucaah “Khrih ah mithar sinak cu zia remh thanmi a si lo, kanmah tu kha a thar in sertharnak a kan timhmi a si. Nichuahlei le nitlaklei an i hlat tluk khin kan sualnak cu kanmah he i hlat ah a kan thialpiak (Sam 103:10-14).

H. Khamhnak Dotthum

Khamhnak dotthum ti sullam cu khamhmi hna nun dotthum in thanchonak chim duhnak a si. Cu hna cu, sinak sual chungin khamhnak (Khrih nih nun pek in a kan tlanh cangnak), nifatin sualnak chungin khamhnak (khamh ciami, Khrih ah nunnak thar a ngeimi hna nuncan ziaza) le thih hnu thlarau khamhnak (zungzal nunnak) hna an si.

Sinak sual chungin khamhnak or khamh ciami sinak cu Bawi Jesuh nih minung kan sualnak le kan palhnak vialte kha vailamtah chungin a kan khamh cangnak kha a si. Mah a kan khamh cangnak kan zumhnak thawngin miding or thiancotermi kan si. Cucaah kanmah tuahmi aum lo. A sullam cu misual le miding lo kan rak si ko nain Pathian nih Bawi Jesuh thawngin miding lo kha miding le a thiang lomi kha thiang lomi kha a thiangnak coter chawmmi kan rak si. Cucu kan zumhnak thawngin Khrih ah mithar kan si. Bia dangin cun Khrih nih vailam chungin a kan hrinthan tinak a si. Cucu vancung ram kan phaknak, kan title, (our title to heven) a si. Kan thil tuah thatnak phunphun ruangah vanram kan phan lai lo. Hrinthanmi sinak nun tehnak (exsperence) in a si lai.  Cucu Khrihfa nun aa thawknak zong a si. Mah hi mi tampi nih kan fian tawn lo. Kanmah lawng a si lo, Nikodemu zong a rak fiang ve lo. Cun Farasi pawl zong kha an rak si ve. Cu ruangah Bawi Jesuh nih an tuah sernak a rak cohlang hna lo.

Khrih nih sinak sual chungin a kan khamhnak cu Mithiang Paul nih  hitin fianternak a rak tuah. “Khrih nih a pum hrimhrim in kan sualnak cu vailam tahnak ah khan a kalpi i cucaah kannih cu sualnak ah khan kan thi cang i dinhnak ah kan nung cang” a ti. (1 peter 2:24). “Sihmanhsehlaw kannih a kan tlantu Jesuh Khrih thawngin Pathian nih a vel cu a lak tein a kan pek i Amah Pathian he cun a kan remter” (Rom 3:24). Zeihmanh a tuah kho lomi kan si ko lioah khan, Cu caan thengte ah cun mi tha lomi kan caah Khrih kha a thi. Mi tha caah cun thih ngamh zong an um phum hnga nain a dingmi ca i thih cu a harmi thil asi (Rom 5:6-7). “Asinain Pathian nih cun zeitluk in dah a kan dawt kha hiti a langhter: Kannih cu misual kan si ko rih lioah hin Khrih cu kan caah a thi” (Rom 5:8) a ti. Hi kong hi Nikodemu nunnak le Paul nunnak in fianter ka duh.

(1). Nikodemu

Nikodemu timi min sullam hi Greek holh in “Nagdimon” in a rami a si i a sullam cu teitu tinak a si. Amah hi sinak 4 a ngeimi a si. Pakhatnak ah Farasi phu chungmi cawnpiaktu a si (John 3:1b,10). Farasi timi biafang cu Hebrew holh in “Parash” in a rami a si. Asullam cu a dang tein chiahmi tinak a si. Bawi Jesuh chan ahhin Palestine ram ah Farasi mi phun thongruk  an tling bal lo ti a si. Farasi miphun pawl cu an lung a rual tuk caah lungrual bu an ti hna. An zumhnak cu hi vawlei hi a thurhnom mi a si i cucaah hi chungin kan nih cu nun thianghlim in nungmi kan si an ti. Nawlbia zulh lawngin vancungram kai khawh a si lai an ti. Cu hna lakah Nikodemu cu Judah hruaitu le nawlngeitu pakhat a si (Jn. 3:1a). Judah miphun biaknak ah a sang bik nawl a ngeitu buu cu Sanhendrin buu ti an si. An dihlak in minung 70 an si.

Cun Nikodemu cu upa hmaizah awktlak a si (Jn. 7:50-51). BC 63 kum Rom le Judah miphun an i doh. Cu lioah Judah SPH Aristobulas nih Rom SPH Pompey sin ah Nikonin a simi Ambassodor pakhat a thlah ti a si. Rom miphun nih Jeruslem a lak i Judah a sungh dengmang lio zongah remnak sertu ah ralbawi Gorion cu Nikodemus fapa a si. Cun a rum ngaimi (Jn. 19:39) le thil hman a duh ngaimi a si (Jn. 7:50-51). Mah tluk minung lei sinak in upat tlak a simi Nikodemu cu Jesuh nih na hrinthan a hau a ti. “Biatak kan chimh, ahohmanh hrinthan asilo ahcun Pathian pennak a hmu kho lai lo” a ti. A sullam cu Nicodemu nih Pathian pennak chung luh khawhnak dingah a hmuh ning, a ruah ning vialte kha a hman lo caah a hram in na thawk than a hau tinakk a si. Cucu misual kan rak sinak khan Bawi Jesuh nih kan sual thianternak caah vailamtah cungah raithawinak aa tuahnak kha a cohlan hmasa a hau, a nunnak ah a fian hmasa a herhmi a si.

(2). Paul:

Hebrew holh in Soul a si i a min sullam cu “Pathian sinah hal” tinak a si. Khrih he an ni ton hnu ah Latin holh in Paul tiah kawh a si. Asullam cu “hmete” (little) tinak a si. Amah cu Mediterranean rili nichuah thlanglei Cilisia ram Tarsus khua ah chuah (Lam. 21:39). Amah cu Judah miphun (diaspora Jew) a si. Cucaah Paul nih sinak pathum a ngei. Greek nunphung zultu sinak, Roman miphun sinak, Judah miphun le biaknak minung sinak hna an si. Mah sinak pathum a ngeihmi nih hin Gentail mi le Judah miphun karlak ah lamkaltu a siter. Cun Filipi 3:5 chungah Paul nih zarh khat ka si ah cuarpar ka tan, chuahkehnak lei in Israel mi, Benjamin phun, Hebrew mithiang ka si. Judah mi nawlbia zulh lei ah Farasi ka si. Nawlbia ka tanh caah Khrihfa ka hrem hna. Nawlbia zulh in din a si ahcun soi awk um lo. Abraham tefa ka si (2kor.11:22). Apa cu Farasi pakhat a si. Gamaliel kut tangah ca a cawng (Lam. 22:3).

Minung zohnak leiin cu tluk in sinak a ngeimi cu, Lam. 26:16:21, Damascus a kal lioah thlarau kha ceunak in a sinah direct in a lang. Paul cu a tlu i cu lioah mi pakhat nih a chawnh. Paul nih ho dah na si a ti. Cu tikah na ka hremmi Jesuh ka si a ti. Paul cu Khrih he an ni ton hnu ah biafang a hman bikmi cu Khrih chungah (inchrist) ti hi a si (2Kor. 5:17). A cakuat chungah 160 tiang a hman. Hlan ahcun Paul cu Judah biaknak chungin, Khrih chungah, Asia minor rammi sinak chungin, Pathian rammi sinak chungah Greek mi fimnak le zumhnak chungin, Khrih hngalhnak chungah, Rom miphun sinak chungin, Pathian mi sinak chungah (citizine of God) Khrih ral sinak chungin, Khrih lamkaltu ah tiah, Khrih chungah timi biafang lawngte a hman cang.

Cun Paul lungthlen khawh in a nunning cu, AD 48 lio Galati cakuat ah “keimah” timi biafang a hman (Galati 1:1). AD 55 ah Korin cakuat a tialnak ah “lamkaltu vialte lak ah a hme bik, lakkaltu ti awk hmanh a tlak lomi ka si” a ti (1Kor. 15:9). AD 63 ah Efasa cakuat a tialnak ah “Pathian mi hna lakah ahme bik hna hmanh zongah ahme bik ka si” a ti. AD 68 ah Timote cakuat a tialnak ah “Keimah cu an lakah misual bikmi ka si” a ti (1Timote 1:15). Paul nunnak cu Pathian nih a Thiangthlarau hmangin a thar in a tawkter than.

2. Sualnak lak chungin nifatin khamhnak

Dothnihnak sualnak lak in nifatin khamhnak ti chim duhmi cu Khrihfa nuncan ziaza in nun hi a si. Sinak sual chungin luatnak a dotkhatnak lawngin vancung ram phak khawh a si ve lo. Kan vawlei nun hi a biapi tukmi a si ve. Cuti thianghlim te le Pathian duh ningin vawlei ah kan nun khawhnak ding caah misual kan rak sinak khan ngaihthiam kan rak si. Cu ngaihthiam cia kan sinak cu duh paoh in umnak nawl ngeihnak (permission) siloin nifatin sual ngaihchihnak nun kan ngeih khawhnak ding caah asi. Nifatin kan nun ah sual a ngaihchih khomi kan si hi vanram he aa rupmi/aa thlakmi kan sinak, (our fitness of heven) a si. Cu ruangah Khrih ah mithar kan si tinak men in vanram phak khawh a si lo. 

Rom 6:1-4 ahcun Khrih he “ti chungah tipil kan innnak cu Amah he a thihnak ah kan thi ve tinak a si i ti chungin thawhthan kan sinak cu Khrih he Amah sunparnak chungah kan thothan ve tinak a si” a ti. Cu nih a langhtermi cu khrih he sualnak chungah kan thi i thawhthan kan sinak cu sualnak ahkhan kan thi cang i Khrih ah kan nung cang tinak a si. Cucaah sualnak timi hi vawlei ah aum zungzalmi a si. Asinain zumtu pawl cu sual lakah cun kan um nain sualnak nih khan kan sin ah nawl a ngei kho ti lo tinak a si. Cucu sualnak lak chungin nifatin khamhnak umtuning cu a si.

Khamhnak timi hi mikip nih sinak sual chungin Khrih nih vailamtah hmangin a kan khamhnak fian le cohlan cu dotkhatnak ah kan herh ciomi a si. Asinain cu voikhat fiannak lawngin a za lo. Zeicahtiah Bible ah cu bantuk mi hna cu an sualthan lawng siloin Pathian pennak an phanh lonak zong kan hmuh. Eg. Esau Gen. 25:31, Heb. 12:16-17, Ananias le a nupi Lam. 5:1-9, Barnabas le Judah Galati 2:13, Saul 1 Samuel 15:22. Jeremaih 17:13 cungah “Maw Bawipa nangmah cu Isarel mi nih an i hngatchanmi na si. Nangmah an hlawtu vialte cu ningzahnak an phan lai; Bawipa nangmah cu nunnak cerhti na si i nangmah an hlawmi vialte cu leidip lak i min tialmi bangin an lo lai” a ti.

Hebrew catialtu pa zong nih, “Biatak kha hngalhter kan si nu i kan sual lengmang peng ko ahcun, sual thianhnak caah raithawinak zeihmanh aum ti lo”. 2 Peter 2:20-22, “Kan Bawipa le kan Khamhtu Jesuh Khrih an hngalhnak thawngin hi valei cung thurhnawmhnak in a luatmi hna cu hi vawlei cung thurhnawmhnak nih khan a tlaih than hna i a tei than ahcun a hramthawk i an rak umning nakkhan an donghnak cu a chia deuh” a ti (Heb. 10:26). Cucaah sual than ti lo dingin a kan forh peng. Sualnak chungin luatter nan si cang i dinnak sal ah nan i ser cang (Rom 6:18,22) Cucaah sual lo dingin a forh peng kan si (1kor 10:14, Rom 6:12-13, Kol 3:5-8).

3. Khamh dingin cawisannak (zungzal nunnak)

Number 6:1-4 “Bawipa sin in thleidan awk tuah dingmi aum. Zu le zu reu an tawng lai lo. Bawipa sinin thleidan caan a tlin hlan chung cu an thiang lai" ti a si. Ka tling cang tinak a si lo, ka phan cang tinak a si lo, ka ta a si khawh nakhnga ka zuam (Fili 3:12-13). Khrihfa nuncan ziaza tlinnak (goal phanh) cu hmailei Jesuh he ton tik lawngah a si te lai (1kor 13:12). Lamkaltu 14:22 Zumtu hna kha thazaang an pek hna i nan zumhnak ah khan fek tein hmun ko u, tiah an forh hna. "Pathian Pennak chung luh awkah hin harnak tampi kan ton a hau," tiah an cawnpiak hna.

Peter 1:4 Pathian nih a mi hna caah a chiahmi thluachuah vanluhnak tampi cu co awkah kan i ruah chan. Cu thluachuahnak cu a thu a man kho lomi le a ziam kho lomi an si i Pathian nih vancung ah khin an chiahpiak hna. Daniel 12:1 “khi caan ah a nganmi vancungmi, na miphun a zohkhenhtu hna, Mikhael kha a hung chuak lai, Cun hi miphun nih miphun an si hramthawk in an tonmi harnak, harnak thalo bik kha a tlung lai. Sihmanhsehlaw khi caan ahcun Pathian cauk chungah an min khumh a simi na mi hna cu an luat lai. John 5:28 Hi kongah hin lau hlah u; thlan chung i a ummi mithi vialte nih a aw an theih lai caan kha a ra lio. cun an thlan khan an chuak lai i thatnak a tuahmi kha an tho lai i an nung lai; that lonak a tuahmi kha an tho ve lai i sualpawt an si lai," tiah a ti. John 6:40 Zeicahtiah Fapa kha a ka hmu i a ka zummi paoh cu ni hmanung bik ni ah nunnak i thawhter kha ka Pa nih a duhmi cu a si"a ti. Pathian a dawtmi fa kan si caah amah lo chin lengmang in sermi kan si (Efe 5:1-2).