PATHIAN KHUAPI KHRIHFABU

Profet Isaiah nihcun Pathian khuapi timi cu Jeruslem khua a si ti in a chim. Isaiah 26:1 “kan khuapi kutka cu hung hna law zumhawktlak a simi miphun kha luhter u, dinnak a tuahmi miphun kha luhter um” a ti. Cun cu khuapi cu minung caah zeitluk in dah a thilti khawhnak a um kan ti ahcun, Isaiah 33:20,24 “Jeruslem khi zoh hmanh. Khika um cu zeitluk in dah hngangam a si lai? Ka zaw tiah an zai ti lai lo i an sualnak vialte cu ngaihthiam an si lai” a ti.  Isaiah 62:12 “Jeruslem cu Bawipa dawtmi khua pathian nih a hlawt lomi  khua ti a si lai” a ti fawn. Cucaah Judah pawl nih Jeruslem khaupi cu an nu le pa can ah an ruat. Kawl riangmang in hmuhmi kal tak lo dingmi khuapi ah an ruat. Mi phun dang zong nih a lianngan tukmi khua tiah chim cio dingah an ruat. Pathian kuang an chiahnak hmun hrim cu mah ka lawngah Pathian a um i hmun dang cun a um lo ti bantukin an ruat.

Asinain mah tluk in an ruatmi khuapi kha ruah lopi in BC 587 ah Babilon an rak lianngan i, Nebuchanezar siangpahrang nih an biakinn le a khua a hrawh dih. Sal ah a tlaih hna. An sal tannak hmun ahcun an lung a leng tuk hringhran. An mitthlam le an hnatlam ah Jeruslem cu cuang zungzal. Miphun dang ram ahcun Pathian a um lo ti an ruat caah nan zion hla cu kan sakpiak tuah u an ti hna zongah an sa duh lo. An saltannak in Jeruslem lei hawih in thla an cam “Jeruslem nangmah kha kan philh a si ahcun ka orhlei kut hi car she, nangmah kha kan hngalh camcin lo i ka lawmhnak sang bik ah kan chiah lo ahcun ka lei hi ka dang ah i benh she” (Sam 137:5) an ti. Judah miphun nih Jeruslem hi zeitluk in dah an upat ti ahcun Babilon sal an tang i Jeruslem an kaltak hnu cun Pathian zong nih a kan philh cang ti in an ruat. An caah zeitik hmanh ah a rawk kho hnga lo dingin an ruahmi khuapi cu kaltakmi ram ah a cang. Babilon sal in an luat hnu zongah Antioch Apiphane nih vok a thahter hna i an tempal kha a thuarhawmh. Rom ralbawi General Titus chan ah (AD 70) an Temple cu a hrawh than hawi. An caah tahnak hmun ah a cang than. Cun Philistin pawl nih an biakam khuang Pathian umnak tiah an ruatmi kha an lakpiak fawn hna.

Cu lioah Agustin nih ca pakhat “City of God” timi cauk a rak tial. Cu ca nih a langhtermi cu “Bible nih pathian khuapi a timi Jeruslem khuapi cu a chungah a ummi hna minung an nunzia zong a tlinh lo, an minung zong an him lo. An khuapi zong a fek lo. Cucaah Pathian khuapi taktak cu Jeruslem hi a si kho lo, Khrifabu hi a si” a ti. Cu hmun cu Jesuh thisen in cawkmi, zei hmanh nih hrawk khawh ti lo dingmi khuapi a si a ti. Cucaah  Agustin nih Jeruslem Khuapi kha a rak thialpiak diam hna. Cucu Bible chim duhmi zong si dawh ngai a si.

Zeicahtiah Khrihfa chungtel caah hin miphun in thim bikmi a um lo. Khrihfabu chung luhkhawhnak ahcun misual ka si tiah i theih hi biapimi a si. Paul zong nih hitin a chim, Judah, Jentail, cuarpar tan le tan lo, bawi le sal a um lo a ti (Kolose 3:11). Miphun tleidannak a um lo tinak a si. Sam 87:4-7 chung zongah “Izipt, Babilon le Filistia, Tair, Ethiopia tiang in Jeruslem cu huapkaupi in a rak telh hna. "Mah hna zong hi Jeruslem ta nan si ka ti hna lai" a ti. Cucaah Khrifabu cu miphun vialte caah a si. Apostlic zumhnak phuanmi zongah "mivialte caah a si" a ti. Mi vialte ca timi hi miring holh in cu "catholic" timi biafang an hman. Greek holh catholictos in a rami a si i a sullam cu huapkau tinak a si. Cucu vawleicung huap (universal church) tinak a si.

Pumkhatnak sinak ngeihnak hmun a si. Apostolic biaphun ahcun "Khrifabu cu a mi thianghlim pawl hawikomhnak a si ti ka zumh" ti a si. Cucaah Khrifabu cu Khrih nih a thisen in a thenh cangmi hna umnak a si. Kolose 3:12 chungah cun "nannih cu Pathian mi nan si, Amah nih an dawt hna i an thim hna. Cucaah mi zawn ruahnak, zaangfahnak, toidornak le lungsaunak kha nan i aih awk a si" a ti. Cucu Jesuh thihnak le thawhthannak nih a rak dirhmi buu umtu ning cu a si.

Khrihfabu chung a lutmi hna umnak Pathian khuapi cu sualnak le palhnak nih a hrawk kho ti hna lo (Rom 8:37). Zeicahtiah Khrih chung i a ummi hna cu sual ngaihthiam mi an si. Cucaah Khrihfabu chung ahcun mi sual ka si ti a hngal i sual ngeihthiam cangmi hna umtinak hmun a si.  Khrifabu chungah cun mithianghlim pawl lawng an lut kho. Asinain cu mi thianghlim pawl cu misual a si nain sual ngaihthiammi pawl an si. Isaiah 35:8 ahcun “Cuka ah cun lam nganpi pakhat a um lai i a min ah thiannak lam ti a si lai. Hi lam cu misual mi nih an zul lai lo i hi lam a zulmi cu mihrut nih an piarter kho hna lai lo” a ti. Cu lam cu mi thianghlim kalnak lam a si lo i mi sualmi hna kalnak lam zong a si fawn lo a ti fawn. Aho dah a kal lai ti ahcun misual a si nain a sualnak kha ngaihthiam a simi hna kalnak lam a si.

Cu hna cu Pathian khuapi (khrihfabu) chung an luh tikah khuami sinak an ngei. Sam 46:4 cungah “Pathian khua, cungnung bik Pathian inn thiangah lawmhnak a ratpitu tiva pakhat a um” a ti. Cucu zohchunnak caah chimmi a si. Jeruslem ah ti a luang lo. Jesuh chim duhnak a si. Mah nih cun a cawm hna Ezakiel 47 ah “biaktheng chungin tiva pakhat a luang” a ti. Mah khuapi chung in tiva a luan ning hi a mak ngai. Bawipa zanriah le pathian bia hna hi khrihfabu caah nunnak tiva bantuk a luangmi cu an si. Cu nih cun Khrihfabu lung a lawmhter. Nihin ah Khrihfabu taktak a ngei lomi hna le Khrifabu chungah a pil lomi hna nih a lang patlang in Khrifabu kong chim relmi an tam ngai. Cu nakin a pawi deuhmi cu hna a rak zumtu zong kan um rih hi a si. Khrihfabu kong hi Bible pakhat i tlaihnak lawngin theihfian dih khawh a si lo. Khrihfabu cu zumtu hmasa hna chan in nihin tiangah a chanchan in Pathian lam a hruainak le umpinak tuanbia a ngeimi a si. Cucaah Khrifabu cu Pathian bia le Khrihfabu tuanbia ah Pathian cawlcanghnak he a kalti zungzalmi a si.