KALVARY TLANG ZOH NUAM

 Luke 23:47-49

Mithiang pawl nih, Rom khua mi ca a kuatnak hna ah; “thawngtha hi ka zahpi lo, zeicah tiah a zummi vialte hna caah Pathian khamhnak hmual a si, Judah mi hna caah a si hmasa i cun Jentail mi hna ca zongah a hung si” a ti (Rom 1:16). 

Thawngtha timi biafang hi Greeco Roman world ah an rak hmanmi a si i Bawi Jesuh chan hlan an rak hman cang. Greek holh “euangelion” in a rami a si. A sullam cu Siangpahrang  nih ral teinak in a tlun tikah siseh, Siangpahrang fa chuah ni ah siseh, Siangpahrang thim ni ah siseh cu kong cu thawngtha “Evuangalian” an rak timi cu a si. 

Cucu Bawi Jesuh Khrih vawlei a ratnak le vailam cung a thihnak le a thawhthannak kha amah a zumtu hna nih thawngtha an rak ti ve. Asinain ralrin ding a ummi cu, Greeco Roman vawlei ah “euangelion” biafang an rak hmanning le Khrihfa pawl nih  kan hmanning hi aa khat lo. An i dannak cu Greeco Roman ah thawngtha tampi a um. Asinain Khrihfa mi ca ahcun, thawngtha pakhat lawng a um i, cucu Jesuh nih vailam cung i a thihnak le thawhthannak  kha a si. 

Cu thawngtha cu Gospel 4 nih a rak tial. Cucaah Mathai thawngtha, Make thawngtha, Luke thawngtha kan ti. Cu thawngtha cu Khrihfa hna nih kaa in an rak chim chin (Oral-tradition). Asinain Bawi Jesuh a thih hnu zultu hna chan hnu deuh ahcun, tuanbia (History) bantuk deuh ah an ruat. Zeicahtiah hmasa Khrihfa hna cu Apostle le Judah minung tlawmte lawng an rak si. An nih cu Judah phung tengnge (Jewish sect) bantukin, an rak kal i Biaknak dang ser duhnak thinlung an rak ngei lo. Judah Biaknak chung i an tuahtawnmi (Jewish tradition) kha an rak kalpi. Cu biaknak cu a hman maw hman lo ti zohthan duhnak thinlung hrim an rak ngei lo. Synagogue ah nifatin an rak kal ko nain, Jesuh kha Messiah a si ko, Pathian bia tlinnak a si ti an zumh khawhnak ca lawngah an rak i cawnpiak. 

Sihmanhsehlaw, a hnu ah an rak fianmi cu tuahtawnmi (tradion) men in kan ruah ding a si lo, a bia hi kan zumh i zumhnak in kan phuan ding a si ti kha a si. Cu tikah cu thawngtha cu mual a rak ngei i Khrihfabu zong an rak karh ngai. Cucaah Bawi Jesuh vailam tahnak kong hi chimnak le tialnak men in phunmi siloin zumhnak nih a phuanmi Khrih kong tu a si. Cucaah Jesuh Khrih kong hi minung sining pinlei thil a cangmi kong a si caah minung tuanbia nih philh khawh loin chan khat hnu chankhat chim chin lengmang in kan theih menmi a si lo. Amah a zummi hna nih an zumhnak nung cu an chunglei nunnak in an langhter i pakhat hnu pakhat an rak  i chim chinnak le cu thawngtha cu a theitu hna nih an rak zumhnak in kan theih chinmi a si. 

Jesuh kong cu pakhat hnu pakhat an i chimchin tikah kutke in piak menmi siloin thinlung nih a cohlanmi a si caah minung chan karlak ah a rak tlaumi pakhat hmanh a um lo. An nunnak chung i a ummi bia kha midang siherhnak thinlung in a karh chomi a si fawn. Cu kong cu chim nuam ah an ruat. Kan hmuhmi le kan theihmi cu chim loin kan um kho lo an ti. DL. Modi zong nih ka theihmi thil vialte lakah thawngtha hi a tha bik. Cucaah thil hi chim ka duh  ah Jesuh dawtnak thawngtha locun zeidang ka chim duhmi an um lo a ti. Mithiang Paul nih Lam 4:20 ah “kan hmuh komi le kan theih komi cu chim lo cun kan um kho bal lai lo” a ti. Cucu Pathian he a tawngmi nun a umtu ning cu a si.

1.Zei ruangah Lk 23:47-49 nih calvary tlang hi zohnuam a ti hnga?.

A ngaingai ahcun Deut. 21:22-23 ningin cun zohnuam a si lo. Zeicahtiah “thingkung cung thlaimi cu Pathian chiatsermi an si”. Jesuh vailam cung a thih lioah mi tampi nih an zoh ko. Asinain zoh ding ah mi lungla ngaimi a si caah an zohmi a si lo. Nichuah capo, zawmhteih in an zohmi a si. A ruang cu Bawi Jesuh a zum lotu an si i amah thattu leiin a tangmi an si.

Asinain khuaruahhar a simi cu, cu hna lakah cheukhat nih zoh dawh le zoh ding ah mi lungla ngaiin a zohmi an um ve. Mtt. 27:54 “Jesuh cawngtu ralbawi le ralkap hna nih khan lihnin le thil dang a ummi vialte kha an hmuh tikah an thla a hlauh hna i, hi pa hi Pathian fapa a si hrim ko an ti. Cun Jesuh kha pumpak in a rak hngaltu hna le Galilee ram i amah a rak zultu hna nih khan hi thil cu a langin an cuanh”. Hi hna an zoh ning hi hna an zohning cu a thilti khawhnak le thawnnak a ngeimi, a ral teitu zoh in an zoh i an caah cun zoh cim lo, zoh dingah mi lungla tukmi in an hmuh. Cucaah hla phuahtu nihcun, “na dawh khun ko vailam cungin an sual ngaithiam hna na ti kha in hlawt len ko hmanh hna sehlaw ka caah cun nai dawh khun ka Bawipa” a ti ve.

2. Zei ruangah cu tlang cu zoh nuam asi?.

Calvary tlang cu kanmah kan i tel i kanmah le kanmah kan i zohnak a si caah a si. Isaiah 53:5 “a inmi dantatnak in luatnak kan hmu i an tuknak vual in damnak kan hmu” a ti. Cucaah kanmah kan lemcanmi (movic) a si. Cucaah mi nih an tih bikmi hmun, misual tiah an ruatmi hna thatnak hmun, Pathian chiat serhmi hna tiah pawl thahnak hmun cu tlangthing bik le duhnung bikmi tlang ah a hung cang. A ruang cu misual thiang lo thianternak hmun, thiam coternak hmun a si caah tlang thiang lo tiah ruat tawnmi zong kha a thiang bikmi tlangah a cannak cu a si. Pathian bia hi kanmah kong in kan ruat lo ahcun kanmah he a hlat ngaimi bia a si lai. Zei tik hmanh ah Pathian bia nih a kan kheng kho lai lo. Cucaah Fapa tlaupa kong khi kanmah kong a si, i Mirum tlangval pa kong hi kanmah kong a si tiah kan pom ngam a hau.  

Vawlei cungah zoh nuam bik kan timi World cup te hna kan zohmi cu mi kha kan va zohmi hna a si ko.  An teinak zong kan teinak a si bal lo. Calvary tlang cu Khrih nih sual a kan teipiaknak hmun a si. Kanmah kha teitu kan sinak a si. Cu kong a fiangmi hna nihcun zohthan lengmang duh asi. Biakinn ah kalthan lengmang an duh. Thlacam le hlasak than lengmang an duh. Thawhlawm pekthan lengmang an duh. Cucu Bawipa nih nun a uk cangmi hna an si.

3. Bawi Jesuh vailamthanak hi zumtu caah cun zoh dingah aa dawt ngaimi asi.

Vawlei cungah zoh dingah a dawt tukmi cu Diaman lungvar hi a si an ti cio. Dimon lungvar cu voikhat zohnak ah muici pariat a ngei kho ti a si. Khatlei in zoh ah a hring zawngin a lang i khatlei in zohah a sen zawngin a lang, cun khatlei in zoh than ah a rang zawng le a dum zawng tiah a phunphun in hmun khawh a si an tit awn. Cu bantukin Calvary vailamtah zong cu a si. Mizaw hna nih an zoh i an dam. Hlawhcham hna nih an zoh i hlawhtlinnak an hmu. Lungrethei pawl nih an zoh i hnangamnak an hmu. Thi deng zong nih an zoh i damanak an hmu. Mitcaw hna nih an dam i kebei hna nih an kal kho. 

Calvary tlang cu misual nih kan herh i miding zong nih an herh. Cucaah mikip nih herhmi a si. Cucaah Calvary tlang a zohtu cu amah sunparnak hmuh a si. Cucaah Calvary tlang na zoh ah vawlei mi an tluk na hmuh lai. Vawlei mi na zoh hna ahcun nangmah tu kha na tlu lai. Vawlei thil zoh loin Jesuh zoh law nan nunnak a tlenghrim ko lai. Cu siloin thil dang na zoh ahcun hmuh lo ding na hmuhmi a tam tuk lai. A donghnak ah minung cu nunnak pakhat lawng a ngeimi kan si. Cu kan ngeihmi nunnak te cu thil dang zohnak ah hmang loin Bawipa zohnak ah hmang law, amah zohbu tein na hmailei ah kal tuah. Vawlei ah nangmah bantuk zei tik hmanh ah aa sem than ti lai lo. Nihin ah Bawipa zoh loin thil dang na zoh sual ahcun ngaihchihnak nganpi na sin a phan te lai. Bawipa cu a zohmi nih an hmuh i a kawlmi nih an hmu.